son etrüsk kralı sextus superbus roma'dan kovulunca kuruldu. mö. 509...
öncelikle latium'da hakimiyet sağlandı. patricilerin önderliğindeki aristokratik bir cumhuriyetti başlangıçta. plebler aşama aşama haklarını alabildiler. mö. 4.yy'da plebler pek çok hak elde etmeye başladılar.
bu kazanımlar halk meclisi ve tribunis plebis'le devam etti. senatonun yetkileri kısıtlandı ve konsiller denetime tâbi tutuldu.
mö. 2. yy'da gracchus kardeşlerin reformları ise neredeyse tüm roma katlarını eşit hâle getirdi. hatta italyan bağlaşıklar bile vatandaş yapılmaya başlandı.
ancak mö. 1.yy başında işler değişti. marius halk adamı olarak göreve gelse de askeri diktatörlük kurdu. sulla ile cumhuriyet'in ocağına incir ağacı dikti. sulla sonrası ne kadar uğraşılsa da cumhuriyet hayır etmedi. MÖ. 1. yüzyılda pek çok iç harp yaşadı Roma. Cumhuriyet günden güne kan kaybetti. magistratusluk denen idari yargıçlıklar tedricen yetki kaybına uğradılar.
art arda oligarklar türedi. crassus, pompey ve caesar...
cinna, catilina gibi halkçılar da aristokratlar ve toprak sahiplerince boğazlandı.
caesar ve octavianus ise cumhuriyeti öldürdü. mö. 44 ölüm tarihi olarak verilebilir.
roma'da sürekli toprak reformu ve halka vatandaşlık dağıtımı gibi projeler hep sonuçsuz ya da kısmen başarılı kaldı.
bir lider gelip bu projeleri başlattıya , iç harp ya da çatışmalar sonucu bu süreçler yarım kaldı. ezcümle, cumhuriyet sürekli yozlaştı ve tiranlığa dönüşüm kabaca milattan önce 1. yy'da meydana geldi.
1848 Devrimleri sonucunda 9 Şubat 1849'da kurulup 25 Nisan'da işgal edilen ve 2 Temmuz 1849'da tamamen yıkılan, kısa ömürlü bir devletti. Ülke, Triumvirlik sistemiyle yönetilen parlanmenter bir cumhuriyetti.
