giffen paradoksu/giffen mal konusunda iktisata bilgi kazandıran iskoç istatistikçi ve ekonomist. zihnim onu, üniversite yıllarındaki dersten dolayı adamı patates ile çağrıştırır. 1800'lü yıllardaki işçilerin patates yeme olayı, 2000'li yılların başında da geçerli olabileceği kısmen anlamıştım.
konuya dair kaynakçalı copy-paste yapayım da olayı bilmeyen de anlasın:
--spoiler--
Ekonomide genel durumun aksine fiyatın artışı ile talebinde artığı durumlar Giffen Paradoksu olarak anılır. Bunun en önemli örneği de 1845-1852 yılları arasında irlandada yaşanan Büyük Patates Kıtlığıdır.
1841de irlanda nüfusu 8 milyon civarında ve irlanda nüfusu hızla büyümekte olan ve üçte ikisi işsiz bir ülkeydi. Çoğunluğu tarımcılıkla uğraşan irlanda nüfusunun en az üçte birinin de temel gıdası patates idi. Sene 1845i gösterdiğinde Amerikadan gelen zehirli bir mikroskobik mantar olan Phytophtera infestans, patates üretiminde büyük bir hasara sebep oldu. ilk yıl ürünün üçte birini kaybettiler, devam eden yıllarda da yüzde 80-90lara gelen hasarlar meydana geldi. Büyük bir kıtlık irlandayı sardı ve irlanda halkı için çok önemli bir besin kaynağının uğradığı bu felaket sonucunda irlanda halkı açlıkla ve dolayısı ile hastalıkla karşı karşıya kaldı. Bu durum karşısında ülkeden kaçabilenlerin nüfusu bir milyonun üstündeydi. Bunlar civar ülkelere veya mantarın geldiği Amerika kıtasına göç ettiler. Amerika ve Kanadaya giden teknelere de Tabut Gemi adı verilmişti. 476 yolcu ile yola çıkan bir gemiden 158 kişi Amerikaya varmadan ölmüştür. Varanların da çoğu da hastanede ölmüştür. Göç edemeyip de irlandada kalan nüfusun 1 milyonu hayatını kaybetti. 1851de irlandanın nüfusu 5 milyon civarında idi. Günümüzde ise irlandanın nüfusu 4 milyonun üzerinde.
Patates Krizi iktisat dünyasında teze dönüştü
ingiliz istatistikçi ve ekonomist Sir Robert Giffene göre kıtlık yokken bile parasının zaten çoğunu patatese harcayan halk, patatesin yanı sıra aldıkları et gibi ürünlerden her şeyin pahalılaştığı bu kıtlık durumunda daha az alacaklarına paralarının hepsini patatese yatırarak daha fazla fayda sağladılar. Bu da kıtlık sebebi ile patates fiyatlarında artış olurken patatese olan talebin artmasına neden oldu. Fiyat artarken talepte arttı.
Ekonominin doğasına aykırı bu duruma da Giffen Paradoksu adı verildi. Amma velakin son 50 yıldır bu paradoksun gerçekleri yansıtmadığı ve bu konuda sunulan tezin (en azından bu irlanda örneği için) geçerli olmadığı şeklinde önemli makaleler hazırlanmıştır.
