davranış bilimi* dersinde sıkça adı geçen bir konu. bir davranışın pekiştirilmesini verilecek ödül veya cezaya bağlar. örneğin bir öğrenci derslerine çok çalışıyor*, sınavdan yüksek not alıyor* ve çalışma isteği artıyor*. veya iş dünyasında bill gates örneği verilebilir. başarılı çalışanlarına şirketten belirli bir hisse veriyordu bu durum çalışanların verimliliğini artırıyordu. **
bu ödül veya cezanın ne aralıklarla verilmesi, ödül ve cezanın davranışı ne kadar etkileyeceği konusu ayrıca önemlidir. continious ve intermittend* olarak süreyle ilgili konu bulunuyor. continious reinforcement*da gösterilen her başarıda bir ödül verilir. diğerinde ise başarıda rastgele zamanlarda ödül verilir. intermittend reinforcement uygulandığı zaman sönme daha geç olur. böylece; başarılı olan herif başka başarılar için daha hevesli olur. sürekli ödül verilmesi durumunda doygunluk olur kişide belirli bir zaman sonra ve verilen ödüllerin büyütülmesi gerekir. çocuklara yüz verince çok pahalı oyuncaklar istemesi gibi.
punishment* verirken de birkaç konuda dikkatli olmak gerekir. ceza davranışın hemen ardından çabucak verilmelidir. verilen cezalar tutarlı olmalıdır, aynı davranışta ceza vermemezlik ayıp olur. ceza vermenin sebebi de açıklanmalıdır ve ceza vermeye sebep olan davranışın doğru alternatifleri anlatılmalıdır.
edit: lan bu red alert 2'de de vardı. hava indirme filan olduğunda reinforcement is arrived diye bir şeyler galiba, sanırım, herhalde.
öğrenme psikolojisinde pekiştireç olarak geçer. bir davranışı gerçekleştirmek ya da devamlılığını sağlamak için verilen ödüllerdir. negatif/olumsuz ve pozitif/olumlu olmak üzere ikiye ayrılır. her iki pekiştireç de davranışı sürdürmeye ya da gerçekleştirmeye yöneliktir. isimdeki negatif ön sözcüğü yanıltmamalıdır. davranışı kaldırmak için olduğu anlamına gelmez.
olumlu pekiştireç dediğimizde akla davranışın ardından hoşa giden bir uyaranın(appetitive stimulus) sunuluşu, olumsuz pekiştireç dediğimizde de davranışın ardından hoşa gitmeyen rahatsız eden uyaranın(aversive stimulus) ortadan kaldırılışı gelmelidir.
otizmli bireylerle çalışırken de pekiştireçler kullanılmakta. olumlu pekiştireç eğitimcilerin kullandığı bir yöntem. yönergeyi gerçekleştirmeleri halinde onlara sevdikleri bir ödül sunuluyor. fakat bu her bağımsız gerçekleştirdikleri davranış için geçerli. burada önemli olan ödüllerin çekiciliği. örnek verecek olursak pamuk şeker ve çikolatanın çocuğun öğrenmesi ve yönergeleri tamamlayabilme başarısı üzerindeki etkisi farklı olabiliyor. bir çocuk pamuk şeker beklerken daha düşük istek duyduğu çikolatayı gördüğünde, çikolata onun için pekiştireç özelliği kazanmış olmuyor. öğrenmeyi sağlamak için daha güçlü olan pamuk şekere ihtiyacımız var.
