özellikle bilgisayar ve matematik mühendisliğinde sıkça kullanılan bu terimi anlamak; evreni ve bulunduğumuz noktayı anlama yolunda çok önemli bir köşe taşıdır. olasılık ve istatistik ile mantık dersini alan arkadaşlarımızın büyük çoğunluğu bilirler ki elimizde örnek uzayımız vardır ve biz içindeki olasılıkları hesaplarız. sınırlı uzaylarda tamamen rastlantısallıktan bahsetmek mümkün müdür? basit bir örnekle açıklayacak olursak; bizim bu dünyada yapabileceğimiz bütün hareketlerin hesaplanması teorik olarak mümkündür çünkü fizik, kimya ve biyoloji kanunlarıyla kısıtlanmış bir evrende yaşıyoruz. bunu bizim hesaplayamıyor olmamız bunun hesaplanamayacağı anlamına gelmez. diğer taraftaysa 0-1 aralığındaki sayıları ele alalım. işte bu noktada tam bir sonsuzluktan söz edilebilir. seçeceğimiz her sayıyı o aralıktan çıkardığımızı varsayalım; elimizdeki her sonuç eşsizdir aynı zamanda örnek uzayımız sonsuz kalmaya devam eder çünkü görünürde sınırlı bir uzayımız olsa dahi 0-1 aralığındaki sonsuzluk ile -sonsuz, +sonsuz aralığındaki eleman sayısı mantıken aynıdır. rakamsal değerler farklılık gösterse de seçtiğimiz her sonuç eşsizdir ve örnek uzay sonsuzluğunu korumaya devam etmektedir. peki bundan bize ne? bize olan şey şu; doğduğunuz andan itibaren seçtiğiniz yollar, tanıştığınız insanlar, aldığınız eğitimler, boyunuz, kilonuz vs vs yani sizi siz yapan her şey aslında her zaman ihtimal dahilindedir ve yaşamda rastlantısallıktan bahsetmek mümkün değildir. eğer çok çok çok kuvvetli bir bilgisayarımız olsaydı ve sizin başlangıç verilerinizi girip; olası bütün yaşamlarınızı görebilseydik, bir tanesi de bugün bu yaşadığınız hayat olacaktı. bugün burada olmamız, tamamen kaotik olduğunu düşündüğümüz bu evrende rastlantısal değildir. bizim limitli olmamız sebebiyle üreteceğimiz her ürün limitli olacaktır; bu nedenle sonsuzluk kavramını hiç bir zaman içselleştiremeyeceğiz. bu nedenle kader ve yaratıcı gibi kavramlar da en koyu materyalistin bile aklında her zaman bir soru işareti olarak kalacak.
kuantum, parçacık bazlı bir gerçek olduğu için, tavla oynarken zar attığınızda, ilk atışta 5 gelmesi, ikinci atışta zarların tavana bakan yüzeyinde kaç geleceğini hiçbir şekilde etkilemeyecektir.
üzerine, istatistik ve olasılık kuramı gibi devasa bir matematik sahası geliştirilmiştir.
midjourney gibi yazılımlar da, olasılık kuramına atıf yapan difüzyon sürecinden istifade ediyor.
açık kaynak modellerin py uzantılı dosyalarını açıp bakın, Fokker-Planck denklemine sık sık referans verildiğini göreceksiniz.
ardından, bu 1 milyon basamağı indeksleyen, rastgele 4 noktasında durup, sonraki dört indekste bulunan basamakları 4 basamaklı bir sayıymış gibi yazdıran bir program oluşturuyoruz.
bu programı 4 basamaklı, 100-1000 adet sonuçla dizi oluşturacak biçimde güncelliyor, prompt edilen değerin çift mi, tek mi olduğunu hesaplıyor ve tek-çift dağılımını histogram aracılığıyla kontrol ediyoruz.
Seçilen sayı: 3
Seçilen sayıdan sonraki dört sayı: ['9', '7', '8', '8']
(myenv) kratertepesi@msi:~/Masaüstü$ python3 say.py
Seçilen sayı: 6
Seçilen sayıdan sonraki dört sayı: ['9', '3', '3', '7']
(myenv) kratertepesi@msi:~/Masaüstü$ python3 say.py
Seçilen sayı: 0
Seçilen sayıdan sonraki dört sayı: ['5', '3', '7', '3']
(myenv) kratertepesi@msi:~/Masaüstü$ python3 say.py
Seçilen sayı: 0
Seçilen sayıdan sonraki dört sayı: ['1', '4', '3', '0']
(myenv) kratertepesi@msi:~/Masaüstü$ python3 say.py
Seçilen sayı: 2
Seçilen sayıdan sonraki dört sayı: ['1', '4', '0', '1']
(myenv) kratertepesi@msi:~/Masaüstü$ python3 say.py
Seçilen sayı: 1
Seçilen sayıdan sonraki dört sayı: ['8', '2', '5', '7']
(myenv) kratertepesi@msi:~/Masaüstü$ python3 say.py
Seçilen sayı: 4
Seçilen sayıdan sonraki dört sayı: ['8', '5', '1', '5']
(myenv) kratertepesi@msi:~/Masaüstü$ python3 say.py
Seçilen sayı: 5
Seçilen sayıdan sonraki dört sayı: ['7', '7', '5', '3']
(myenv) kratertepesi@msi:~/Masaüstü$ python3 say.py
Seçilen sayı: 0
Seçilen sayıdan sonraki dört sayı: ['0', '6', '3', '7']
(myenv) kratertepesi@msi:~/Masaüstü$ python3 say.py
eçilen indeks: 379966 - Değer: 8
Seçilen indeksten sonraki dört indeks: 379967 - 1, 379968 - 0, 379969 - 9, 379970 - 6
(myenv) kratertepesi@msi:~/Masaüstü$ python3 indeklisay.py
Seçilen indeks: 110908 - Değer: 3
Seçilen indeksten sonraki dört indeks: 110909 - 1, 110910 - 1, 110911 - 7, 110912 - 6
(myenv) kratertepesi@msi:~/Masaüstü$ nano indeklisay1.py
(myenv) kratertepesi@msi:~/Masaüstü$ python3 indeklisay1.py
Seçilen indeks: 493642 - Değer: 8
Seçilen indeksten sonraki dört indeks: 493643, 493644, 493645, 493646
Sonraki dört sayı: 0716
(myenv) kratertepesi@msi:~/Masaüstü$ python3 indeklisay1.py
Seçilen indeks: 321293 - Değer: 1
Seçilen indeksten sonraki dört indeks: 321294, 321295, 321296, 321297
Sonraki dört sayı: 0135
(myenv) kratertepesi@msi:~/Masaüstü$ python3 indeklisay1.py
Seçilen indeks: 843934 - Değer: 5
Seçilen indeksten sonraki dört indeks: 843935, 843936, 843937, 843938
Sonraki dört sayı: 2486
(myenv) kratertepesi@msi:~/Masaüstü$ python3 indeklisay1.py
Seçilen indeks: 71173 - Değer: 6
Seçilen indeksten sonraki dört indeks: 71174, 71175, 71176, 71177
Sonraki dört sayı: 1335
(myenv) kratertepesi@msi:~/Masaüstü$ python3 indeklisay1.py
Seçilen indeks: 565467 - Değer: 7
Seçilen indeksten sonraki dört indeks: 565468, 565469, 565470, 565471
ve ta ta, çift ve tek sayılar önceki sonuç, sonraki sonucu etkilemediği için, rastlantısal bir örüntüyle dağıldı ve birbirine yakın oranlara sahip.
Çift sayılar: 516, Tek sayılar: 484
(myenv) kratertepesi@msi:~/Masaüstü$ python indekslidagilim1.py
Çift sayılar: 510, Tek sayılar: 490
(myenv) kratertepesi@msi:~/Masaüstü$ python indekslidagilim1.py
Çift sayılar: 510, Tek sayılar: 490
(myenv) kratertepesi@msi:~/Masaüstü$ python indekslidagilim1.py
Çift sayılar: 519, Tek sayılar: 481
(myenv) kratertepesi@msi:~/Masaüstü$ python indekslidagilim1.py
Çift sayılar: 487, Tek sayılar: 513
hatta bu değerleri de birbiriyle kıyaslayarak, dağılımdaki yüzdelik değişimi de inceleyebilirsiniz. sonuç yine rastlantısal olacak.
