insanı (çamurdan)yaratan ve ona ruh veren insan yanlısı tanrı. ben çok severim kendisini.
"Gözyaşlarımla toprağı çamur haline getirdim ve yoğurdum. Bir insan heykeli yaptım. Sonra bu heykele ruh verdim. ilk ölümlü yaratıklar oluştu böylece."
geleceği görme yetisi olamayıp çok iyi bir analizci ve tahminci olan, titanlarla tanrılar arasındaki savaşta titanların tarafında saf tutmuş kişidir. ayrıca ateşi çalması, insanları yaratmakta öncü olması dışında zeus'su kandırmasıylada meşurdur.
zeus insanlar ve tanrılar arasında bir anlaşma yapmayı kabül eder. anlaşma gereği bir koç kesilir ve parçaları 2ye ayrılır. bu 2 parçadan güzel olanını seçen taraf diğer taraftan daha üstün olacaktır. ilk seçme sırası tabiki omlimpos'un yöneticisi zues'a aittir. prometheus kesilen koçun etlerini bir kenara koyar ve üstüne koçun kemiklerini, postunu ve sakat atlarını koyarak etleri gizler diğer tarafa koçun sadece göz alıcı yağlarını koyar. zeus sakatlara doğru düzgün bakmaz bile, yağların olduğu tarafı göstererek orayı seçtiğini söler. tabikide promethus'un onu kandırdığını anlayınca deli döner ve kendisini cezalandırır.
--spoiler--
Cronos'un oğludur geleceği görme yetisine sahiptir. tanrılar ve titanlar arasında çıkan savaşta tanrıların safında yeralmış hain kişilik. ihanetinin vijdanında yarattığı yıkımdan ötürü gözyaşlarının sel olup atina sokaklarını yıkadığı söylenir. Velhasıl Homeros bize derki gözyaşlarından insanı yarattı ve onun ruhuna israfil misali üfleyip hayat verdi. Prometheus bakarki insanlar çok aciz yaşıyor hayat verdiği kuklalar bile daha becerikli. Ne yapsam diye düşünmüş ve ateşi zeusun burnunun dibinden çalıp insanlara hediye etmiş.
Buraya kadar olan kısım herkesin malumu arif olanın düşünmesi gereken ise kahramanımız prometheusun çaldığı ateşmiydi. Yoksa ateş birşeyimi simgeliyor ?
edebiyatta prometheus masalının görüldüğü en eski eserler hesiodos un şiirleri olan theogonia ve azga kai hemarai dir. prometheus burda hile yolu ile zeus a kafa tutacak gücü kazanır ve insanlığa iyilik eder; fakat zeus sonunda onu cezalandırır. aiskhylos un zincire vurulmuş prometheus unda zeus un nankörlüğüne kurban olur ve uğradığı haksızlığı protesto eder. tanrıya isyan eden prometheus sembolü daha sonra romantik şiirde de işlendi. schegel in prometheus şiiri (1797) prometheus u insan a büyük inançla bağlı bir kahraman haline sokar; aynı anlayış byron un prometheus unda (1816) ve shelley in kurtulmuş prometheus unda görülür. andré gide zincire kötü vurulmuş prometheus ta kahramanına başka bir sembolik anlam verir; prometheus un karaciğerini kemiren kartal ihtirasların, insanın zararına beslenen isteklerin ve duyguların sembolüdür. prometheus kartalını yiyerek dengeyi yeniden bulacaktır.
türk edebiyatında da bu temi tevfik fikret işlemiştir. yeni neslin prometheus gibi insanlığı kurtaracağını belirtmiştir.
kendi acılarının ötesine çıkabilen, herkesin ortak acısını çekmeye aday olma kararlılığını tanımlar.
bu ise, duru özgürlük duygusudur. duru, kendi yazgısını aşabilen insanın bağımsızlığıdır.
prometheus, bilincini özgür kılan insanın yalnızlığını anlatır. demek ki insan, kendini tutsak kılan her engeli aşabilir,ve dahi kendini aşabilir, ancak duru bir aydınlıkla...
nickelodeon'da yayınlanan prometheus ve bob adlı kısa parodilerde ki uzaylı karakterin ismidir. bu karakter ilkel bir insan olan bob'a modern teknikleri öğretmeye çalışır ve her defasında başarısız olur.
yunan mitolojisinde, bir titan oğlu olan prometheus ilk insanı yaratmıştır. mutlak çirkinlik ve kötülük olan titanlar, mutlak iyilik ve güzellik olan agrous'u yediler. zeus, titanları bu nedenle bir ok ile vurdu. onları küle çevirdi. kül uzun zaman olduğu yerde kaldı. üzerine yağmur yağdı, çamur haline geldi. zeus'us yarı kardeşi olan titan prometheus, zeus'un iradesine rağmen, ondan hebersiz ve izinsiz, bu çamurlardan insan yapmaya başladı...
''işte buradayım, insan yoğuruyorum, kendi suretime göre..
bana denk bir şey
acı çekecek ağlayacak
zevk duyacak ve sevecek.
ve seni önemsemeyecek
benim gibi.''
Yunan mitolojisine göre ilk uygarlığın öncüsüdür. Mitolojiye göre, Tanrılardan öc almak amacıyla balçıktan yarattığı ilk erkek insana uygarlığı vermek için gökyüzünden ateşi çalan titandır.
Bu tasarımda insan, bir öc alma öğesidir. Nitekim Prometheus da öc anlamına gelen Yunanca tisis sözcük kökünden türetilen bir titan, bir dev ismidir. Ama (O) Yunan mitolojisinin öbür devleri gibi doğadışı, korkunç ve acaip bir yaratık değildir. Tersine çok akıllı, duygulu ve iyicil bir yaratıktır. Bencilliklerinden ve despotluklarından ötürü tanrılara, özellikle de Zeus'a kızmaktadır. insanları da evrende kendine benzer varlıkları çoğaltmak için yaratır. Tanrıların tanrısal serüvenine karşı, Prometheus'un insansal serüveni böyle başlar.
Hesiodos'a göre iapetos'la ve Klymene'nin oğlu ve Atlas, Menoitios ve Epimetheus'un kardeşidir. Bazı metinlerde Prometheus'un annesi Asia ve kardeşi Athos olarak gösterilir. Prometheus, öteki kardeşleri gibi, tanrısal düzene kafa tutmuş, karşı çıkmış ne var ki öteki kardeşlerinden farklı olarak sonunda insanlar yaratmak ve onlara ateşi (yaratıcılığı, bilimi, uygarlığı) vermekle bu düzeni değiştirmeyi başarmıştır.
Olympos tanrılarının kuvvet ve kudretine karşılık, Prometheus'da kurnazlık ve zeka vardır. Titanların isyanları sırasında tarafsızlığını korumuş ve başkaldırmamış bir Titan oğlu olarak Zeus'un gözüne girmeyi başarmıştı. Zeus onu Olympos'daki ölümsüzlerin arasına aldı. Oysa o Zeus ve arkadaşlarına karşı kin besliyordu. Dedelerinin öcünü almak için, kendi gözyaşıyla yoğurduğu balçıktan ilk insanı yarattı. Sonra onun acizliğine acıyarak, Hephahistos (Ateş Tanrısı) alevler saçan ocağından bir kıvılcım çaldı ve insanlara armağan etti. Bunun için Tanrı Zeus tarafından Kafkas dağında zincire vurulmuş ve Prometheus Desmotes (zincire vurulmuş Prometheus) adıyla anılmıştır. Tanrılarca görevlendirilen bir kartal(bazen akbabayla karıştırılır) sürekli olarak, her gece yeniden oluşan karaciğerini kemirmektedir. Onu Kafkas dağının tepesindeki bu işkenceden Zeus'un oğlu yarı tanrı, ölümlü Herakles kurtarır. Prometheus; "Zeus tahtından düşmedikçe benim işkencelerimin sonu yoktur" der, böylelikle insanlığa özgürlüğün yolunu göstermiş olur.
Bu arada Zeus, kendisini hiçe sayan insanlara da bir ders vermek için, Hephaistos'a su ve balçıktan ilk bakirenin heykelini yaptırdı ve kalbine ruh yerine Prometheus'un ateşi çaldığı yerden aldığı bir kıvılcımı koydu ona Pandora ismini verdi. Onu insanlara yollarken eline verdiği kutuda ise tüm kötülük ve ızdıraplar vardı. Zeus böylece insanlardan da intikamını aldı.
Zincire vurulmasındaki asıl neden Zeus'un ondan korkuyor olmasıdır. Geleceği görme yetisi olan bir titan'dır ve bu yetisini kullanarak Zeus'un Kronos'u tahttan indirmesine yardımcı olmuştur. Gelecekte de Prometheus'un bu özelliğini kendisinin tahttan düşürülmesi için de kullanacağından korkan Zeus, Prometheus'un ateşi (bilgiyi) çalarak insanlara vermesi ile ondan kurtulmak için gerekli fırsatı elde etmiştir. Bu işkence 30000 yıl sürmek üzere planlanmıştı, fakat Herakles'in onu serbest bırakmasıyla Prometheus kendisinin karaciğerini her gün yiyen kartalı buldu ve öç olarak Zeus'un Prometheus'u cezalandırmakla görevlendirdiği kartalın karaciğerini yedi. Zeus bu şekilde cezasını sonlandıran Prometheus'u affetti ve tekrar ölümsüzler arasına aldı.
Prometheus'tan söz eden dört söylence bulunuyor elimizde:
Birincisine göre, Prometheus, tanrılara ihanet ederek sırlarını insanlara ilettiği için Kafkas dağlarındaki kayalıklara kıskıvrak zincirlenmiştir ve tanrıların yolladığı kartallar tarafından karaciğeri yenmektedir, ama Prometheus'un ciğeri yendikçe büyümekte, büyüdükçe yine kartallara yem olmaktadır.
ikinci söylenceye göre, Prometheus, kartalların acımasız gagalamasının acısıyla, zincirlendiği kayaların giderek daha içerisine gömülmüş, sonunda kendisi de bir kaya parçasına dönüşmüştür.
Üçüncü söylenceye göre, Prometheus'un tanrılara ihaneti aradan geçen binyıllar içinde unutulmuş, kartallar unutmuş, Prometheus'un kendisi unutmuştur.
"Prometheus Yunan mitolojisinin en ilginç tipidir. ilk erkek insanları tanrılardan öcalmak için o yaratmıştır. ilk dişi insan olan Pandora'yı da ondan öcalmak için tanrılar yaratmıştır. Böylelikle Yunan mitolojisinde ilk kez çocuk pişirip yedirme teması dışında yepyeni bir öcalma teması işlenmektedir. Bu tasarımda, ister erkek ister dişi olsun, insan, bir öcalma öğesidir. Nitekim Prometheııs da öç anlamına gelen Yunanca tisis kökünden türetilen bir Titan'dır. Bir dev'dir, ama Yunan mitolojisinin öbür devleri gibi doğadışı, korkunç, acaip bir yaratık değildir. Tersine, çok akıllı, duygulu, iyicil bir yaratıktır. Bencilliklerinden ve despotluklarından ötürü tanrılara, özellikle de Zeus'e kızmaktadır. insanları da evrende kendine benzer varlıkları çoğaltmak için yaratır. Tanrıların tanrısal serüvenlerine karşın Prometheus'un insansal serüveni böylece başlar. Hesiodos'a göre iapetos'la Klymene'nin oğludur. Atlas, Menoitios (kimi metinlerde Prometheus'un annesi Asia olarak gösterildiği gibi bu
kardeşi de Athos olarak gösterilir) ve Epimetheus'un kardeşidir. Prometheus, öteki kardeşleri gibi, tanrısal düzene kafa tutmuş, karşı çıkmış, ne var ki öteki kardeşlerinden farklı olarak sonunda insanlar yaratmak ve onlara ateşi
(yaratıcılığı, bilimi, uygarlığı) vermekle bu düzeni değiştirmeyi başarmıştır. Bu yüzden de Zeus tarafından zincire vurulmuş ve Prometheus Desmotes (Zincire vurulmuş Prometheus) adıyla anılmıştır. Tanrılarca görevlendirilen bir
kartal, sürekli olarak, her gece yeniden oluşan, karaciğerini kemirmektedir. Onu, Kafkas dağının tepesindeki bu tanrısal işkenceden bir insan, bir ölümlü olan Herakles kurtarır. Prometheus Zeus tahtından düşmedikçe benim
işkencelerimin sonu yoka der, böylelikle de insanlığa özgürlüğün yolunu göstermiş olur." (Orhan Hançerlioğlu)
Ayrıca; ilk insanı, erkeği yaratan ve ona ateşi sunan kişi diye de geçer. Bu eylemine karşılık olarak, erkeklerin başına türlü belalar getirmek üzere Pandora yaratılmıştır.
(bkz: Pandora)
mitolojiye göre, ateşi çaldıktan sonra, cezalandırılsa bile yine de zeus'a karşı çıkar, tanrı'nın insanları kıskandığını, halbuki yukarısı onunsa, aşağısının hakimiyetinin de insanların olmasını gerektiğini savunur, ''insanlar akıllandıkça, ufakken sadece tanrı'dan medet uman kişiler olmaktan çıkarlar'' der...
