platon un edebiyata itirazları

entry1 galeri0
    1.
  1. Platon göreceliğe( relativizm) inanan sofistlerin zıddını düşünün bir insandı. O insanların duyular dünyasından bağımsız olarak bulunan, değişmeyen, mükemmel bir gerçekliğin varlığını kanıtlamaya çalıştı. Duyular dünyasında her saniye değişen şeylerin aksine zihin ile kavranabilecek bir idea'lar(formlar) dünyasına inandı. Onun inanışına göre bizim gördüğümüz her şey o formların bir yansımasıydı. Bu yansımalara mimesis ismini vermiştir(Bu mimesis kelimesinin platon çok farklı manalarda kullanmıştır, türkçe'ye kuramcılarda tam olarak çevirememektedir). Bu mimesislerin bir kısmı yaratıcı tarafından yaratılmış bir kısmı da insanların bazı maddeleri değiştirerek oluşturmasıyla meydana gelmiştir( Masa, sandalye, kalem vs.) . Bu düşünce sisteminde platon'un bahsettiği bir kavram da ediola'dır. Ediola, taklidin taklidi manasına gelebilir. Mesela formlar dünyasındaki bir ağacın, duyular dünyasında bulunması ve bu bulunan suya yansıması bir ediola'dır. Yani orada da bir ağaç vardır fakat o taklidin taklididir. Platon tam da sanatçıyı bu ediola kısmını koyar.Taklidin taklidini yapan, insanları gerçeklikten uzaklaştıran bir uğraş olarak görür çoğu zaman sanatı ve sanatçıyı.

    Platon'un sanatçıyı insanları gerçekten uzaklaştırıp, hakikatin tersine istikamete insanları sürüklemekle itham eder. Devlet kitabında da bu açıdan zaten sanata karşı çıkar.

    Platon'un edebiyata itirazlarına gelecek olursak, bu konuya platon bilgi ve ahlak yönünden ele alır. Bilgi olarak şairlerin ve sanatçıların, çok yetkin olmadıklarını öne sürer. Aslında bu düşüncesinin temelinde eski yunanda edebiyat ile felsefenin rekabet içerisinde olması da belki bir sebeb olarak görülebilir. Platon şairin insanları eğitmekten uzak, kendilerine özgü bir bilgi alanı olmadığını ileri sürerek onların bu konuda eksik olduğunu söyler. Mesela bir çiçeği böceği anlatan şairin bunu sadece gördüğünü fakat hakkında gerçekten bilgi sahibi olmadığını öne sürer. Şair bir çok konuyu eserinde işler fakat işlediği konu hakkında aslında bir şeylere vakıf değildir. Sadece ve sadece görüp duyduğunu aktarır. Zaten şairleri de benzetmeci kişiler olarak görür.

    Platon'un edebiyata diğer bir itirazı ise ahlaki yöndendir. Tragedya ve komedyaların insanları(toplumu) ahlaki yönden uçuruma sürüklediğini söyler. tragedya ve komedyaların Çirkin örneklere yer vermesi, ahlaksız ve suç olan sahneleri gösterip onların insanların gözünde bu normalleşmesine sebeb olduğunu düşünür. Ona göre tragedya ve komedyalar sadece örnek alınabilecek 'iyi' örnekleri anlatmalıdır. Platon'un bu konuda ki görüşleri diktatöryal yönetimlerin sanat anlayışıyla benzeşmektedir. Güdümlü bir sanat ister. Platon Edebiyatın insanların coşan duygularını açığa vuracağı bir yer olarak görülmesini de yalnış sayar. Edebiyatı itidal sahiplerinin yapması gerektiğini savunur.
    0 ...
© 2025 uludağ sözlük