"Başbuğ ve sadrazam ibrahim paşa". Kanuni döneminin en güvenilir kaynağı olarak görülen Tabakâtü'l-Memâlik ve Derecâtü'l-Mesâlik eserinde celalzade mustafa çelebi ibrahim paşa'dan bu şekilde bahseder. Celalzade eserinde çok sayıda mübalağa ya yer vermiş de olsa gerçekten de dönemin en güvenilir kaynağıdır, çünkü birinci ağızan yazmıştır bu eserini. tarihçiler kanununi dönemini anlamak için bu esere çok büyük önem vermişlerdir. En ufak bi olayı bile atlamadan yazan celalzade, ibrahim paşanın hatice sultan ile evlendiğinden hiç bahsetmemiştir. Böylece şu an gündemdeki malum dizide karısını aldatan adî bi adam olarak gösterilen başbuğ ve sadrazam ibrahim paşanın bi de yalandan evlendirilip iyice reyting uğruna soytarıya çevrildiğini üzülerek anlıyoruz. Yine aynı eserde " başbuğ ve sadrazam ibrahim paşanın asılarak idamı" başlığı altında ibrahim paşanın birinci ağızdan idamı da anlatılmıştır. Bu dönemi saçma sapan dizilerden öğrenmek yerine ilgi duyan insanlara celalzade mustafa çelebinin eserini okumaları tavsiye edilir.
yunanistan'da artık çok küçülmüş, sessiz bir kasaba olan parga'nın muhteşem yüzyıl dizisi ülkede gösterilmeye başladıktan sonra birdenbire popüler bir turizm merkezi olmasına yol açmış dizi kahramanı.
orada süleyman'dan çok sevildiği su götürmeyen kişilik.
muhteşem yüzyıl dizisinden önce pekte tanınmayan namı değer makdul ibrahim paşa. söylenenlerin aksine rüşveti ibrahim paşa değil rüstem paşa başlatmıştır. ancak servet meselesi ise genelde ganimetlerden kendi payından fazlasını almaktan kaynaklanır. yinede oldukça zeki ve kim vurduya gitmiş paşalardan biridir. avusturya arşidüğünün protokol bakımından osmanlı sadrazamına (pargalı) eşit sayılması olayını kendi yaptırmıştır. bunun altında kendini büyük görmesi gibi bir takım zırvalıklar yatar. şehzade mustafaya olan yakınlığı onun sonunu hazırlayan sebeplerden biridir.
Ben Pargalı Rum balıkçı Manolis ile Venedikli Sofia'dan doğma. Parga'dan 10 yaşında devşirilen, dönme ibrahim.
Adım neydi, hangi dilde ne anlama geliyordu, unuttum. Unutmak özgürlük. Yoksa bırakmıyor kalbini adını aldığın dil, üzerinde yürümeyi öğrendiğin toprak. Ben ibrahim. Parga'dan 10 yaşında devşirilen, dönme ibrahim. Dönmek nasıl bir şey, insan nereye döner, döndüğü yer neresidir? Geriye dönmek var mıdır, mümkün müdür? Yoksa kader sadece ileriyi mi gösterir?
Geldiğin, döndüğün yer orada mıdır? Bekler midir? Baksan görür müsün?
Kalbin dönerken pusulan mıdır?Geçtiğin yerleri unutmadan, aynı yerlerden geçerek evin yolunu bulabilir misin?
Yoksa döndüm, değiştim, geldiğim dediğim her yer ve dilde ve de dinde hala dönme misindir?
"Dönmek kabiliyet değil, zaruret midir ibrahim?"
Hatırlamak gizli bir ibadet benim için. Günahlarımdan arınmak, Masumiyete Dönmek, Tavaf etmek. işte şimdi hayatımın değiştiği denizdeyim ve hayatıma bakıyorum.
Ben ibrahim monolis'den olma sofia'dan doğma pargalı dönme.17 yıldır görmedim annemin yüzünü. aynalardan kactım suretimde kardeşimin, annemin, babamın eksik parcalarını aradım aradıkca kayboldum. Dönemedim ufuk yönü yoktu tutamadım ellerini.
Kulağımda annemin çaldığı keman, ondan öğrendiğim nameler çocukluğumun ana yurdundan kaçırdığım elimde kalan tek miras.
Ben ibrahim. Dönmek nasıl bişeydir ? insan nereye döner, döndüğü yer neresidir, geriye donmek varmıdır mümkün müdür ? Yoksa Kader Sadece ileriyimi Gösterir. Geldigin Döndügün yer ordamıdır bekler mi ? Baksan Görür müsün ? Kalbin dönerken pusulanmıdır ?Geçtiğin yerleri unutmadan, aynı yerlerden geçerek yine evin yolunu bulabilirmisin ?Geçtiğin deniz, vardığın liman, bulduğun yuva seni hatırlar mı ? Seni koynuna alıp esirgeyip saklar mı ?
"Dönmek Kabiliyet Değil Zarurettir ibrahim"
Dizide dönmenin kabiliyet mi yoksa zaruretmi olduğunu sormuş ve kendisi en iyi cevabı vermiştir. Her ne kadar kurgu olsa da etkileyicidir. Okan Yalabık tarafından başarıyla canlandırılmaktadır.
malumunuzdur dizi ile birlikte bir makbul ibrahim paşa fenomeninin doğduğu tartışılamaz bir gerçeklik. kanuni dönemi bir çok tarihçiye göew osmanlı devleti'nin gücünün doruğuna ulaştığı bir dönemdir ve yine kanuni sultan süleyman gelmiş geçmiş en görkemli padişah olarak düşünülür.
hal böyle iken döneminin en gözde simalarından pargalı damat ibrahim paşa diziden önceki dönemde çok az tanınan -neredeyse hiç tanınmayan- adeta osmanlı tarihinden izole edilmiş bir karakter görüntüsündeydi.
osmanlı yönetim idaresinin özellikle fatih döneminden sonra dönme ve devşirmelere geçmesi, sadrazamların güçlü, dirayetli, karakter sahibi kişilerden çok padişahın dalkavukluğu rolüne soyunmuş, silik ve hayatı hünkarın iki dudağı arasında olan kişilere dönüşmesine neden oldu.
baktığımızda osmanlı döneminin en çok tanınan sadrazamları çandarlı halil, sokullu mehmed, köprülü, baltacı paşalar gibi karakterlerdir.
oysa ki pargalı ibrahim paşa aklı, dalkavukluğu ve tanrının kendisine bahşettiği yetenekleri sayesinde tarihte eşine ender rastlanır bir şekilde yükselmiş, 620 yıl boyunca başka hiç bir sadrazama nasip olmayacak şekilde iltifatlara, mevkilere ve gösterişlere mazhar olmuştur.
bunda elbette kanuni'nin kişilik olarak etki altında kalmaya çok müsait bir insan olmasının tartışmasız payı vardır. çünkü bu gösterişli padişah dönem dönem annesi hafsa sultan'ın, sevgili kulu ve kölesi ibrahim'in ve nihai olarak hürrem'in etkisi altında kalmıştır.
pargalı ibrahim paşa karakteri diziden önce de ilgi duyduğum ve hakkında bilgi sahibi olmaya çalıştıığım bir karakterdi. ne yazık ki kendisi ile ilgili çok fazla bir bilgiye ulaşmak mümkün olmadı. bildiğim kadarıyla piyasa da ibrahim paşa hakkında yazılmış tek kitap cahit ülkü'nün ''pargalı ibrahim paşa'' kitabıdır. roman şeklinde yazılan kitap ibrahim paşayı tanımak için iyi bir referans olabilir.
kendisi hakkında yaptığım araştırmalarda ölümünün de tıpkı yaşamı gibi ayrıcalıklı olduğu, idamının -saltanat kanından olanlara uygulandığı gibi- kanı akmasın diye boğdurulma yoluyla olduğu bilgisine ulaştım ancak bu konuda farklı rivayetler de mevcut.
ibrahim paşanın idamından sonra galata'daki canfeda zaviyesi isimli bir tekkeye gömüldüğünü ve bu mezar yerini kanuni'nin asla bilmediğini ve öğrenmek istemediğini okudum. doğma büyüme beyoğlu ilçesinde yaşayan birisi olarak canfeda zaviyesi ya da mezarlığı diye bir yeri hiç duymadım. işin ilginç tarafı çevremdeki büyüklerimde duymamış. ben pargalının naaşının karaköy perşembe pazarı rıhtımında kendisinin adının verildiği makbul ibrahim paşa camiisinde olduğunu düşünüyordum oysa ki camii imamıyla yaptığım görüşmede naaşın orada olmadığını söyledi.
kendimi bu canfeda zaviyesini bulmaya adadım ve nihayet orası olduğunu tahmin ettiğim bir mevkiye ulaştım. yanılmıyorsam -ki yüzde 90 doğru bilgi- pargalının mezarı hemen her gün önünden geçtiğim çok ortalık ve bilinen bir yerde!
kasımpaşa'daki haliç tersanesinin arkasında kalan ve şişhane'ye çıkan yol yokuşun tepesinde ikiye ayrılır. sol taraf taksim istikametine, sağ taraf ise unkapanı köprüsü tarafına gider. işte hesaplamalarıma göre pargalının türbesi -aslında türbe demek yanlış olur çünkü açıkta duran bir kaç mezar var sadece- tam bu yol ayrımında sağ tarafta kalan parkın içerisinde beyoğlu ticaret lisesine yapışık bir pozisyondadır. kafamda ampul çaktıktan sonra net bir bilgiye ulaşmak için bahsettiğim yere gittim. orada ki eski dönem mezarlar hep ilgimi çekmişti ama açıkçası ibrahim paşanın mezarının orada olabileceğini düşünmemiştim.
sanırım 4-5 tane mezarlık var orada. ne yazık ki günümüz türkçesiyle yazılmış hiç bir bilgilendirme yok. belki de diğer mezarlar pargalıya yakın olan ve onun idamıyla birlikte katledilen kişiler olabilir. net bir fikrim yok.
velhasıl kelam kanımca osmanlı tarihinin en ilginç ve gizemli kişiliklerinden birisidir ibrahim paşa.
pargalı damat ibrahim paşa, 1536'da bir ramazan günü iftar için saraya çağrılmış ve iftar yemeğinin ardından boğularak idam edilmiştir. bu olaydan tam 17 yıl sonra 1553'de aynı yerde, babası tarafından şehzade mustafa'da boğdurulacaktır. pargalı'nın öldürülmesine nelerin sebep olduğuna dair bir çok rivayet bulunmakla birlikte en geçerli görülen iki neden üzerinde tarihçilerin fikir birliği bulunmaktadır.
bunlardan birincisi; kral ferdinand'ın elçilerine söylediği ve başlı-başına bir neden olmasa da kanuni'nin sabrının taşması için son damlalar olduğu şüphe götürmez şu sözleridir;
" Bu büyük devleti idare eden benim. her ne yaparsam yapılmış olarak kalır zira, bütün kudret benim elimdedir. memuriyetleri ben veririm. eyaletleri ben tevzi ederim. verdiğim verilmiş ve reddettiğim reddedilmiştir. büyük padişah, bir şey ihsan etmek istediği veya ettiği zaman bile eğer ben onun kararını tasdik etmeyecek olursam, gayr-i vâki* gibi kılınır çünkü her şey harp, sulh, servet ve kuvvet benim elimdedir. "
bu durum, ister-istemez, akıllara mahatma gandhi'nin şu veciz sözünü getirir;
" insanlar için hırs, belli bir yere kadar itici güçtür ancak, ihtiras halini aldığında hüsranlarına neden olur. "
kanuni, bu denli kuvvet ve kudret sahibi olmasaydı belki de her şey daha farklı olabilirdi fakat öyle değildi. manisa'daki şehzade mektebinden itibaren* yediği-içtiği ayrı gitmeyen, aynı odayı hatta aynı yatağı paylaştığı, yenilerin tabiriyle kankası; pargalı'yı bile affetmemesi için önemli bir nedendir bu beyanatı.
ikinci güçlü neden ise; pargalı'nın, bağdat seferinden zaferle döndükten sonra kanuni'nin aklını çelerek 'defterdar ibrahim paşa'yı öldürtmesine neden olmasıdır. tarihi kayıtlardan, bu olaydan sonra kanuni'nin günlerce vicdan azabı çektiği ve pargalı'nın sesine kulak verdiği için kendini affetmediği bilinmektedir.
acem seferindeyken safevi komutanlarının sultan ünvanı kullanmaları sebebiyle serasker sultan ünvanıyla ferman buyurmuştur. sarayı önüne heykel diktirmesiyse ince zevkleri sonucudur, zamanının ötesinde bulunması ve saray entrikalarının bir araya gelmesiyle öldürülmüştür.
ölümünde şaşılacak bir durum yoktur, zira öz oğlunu öldüren süleyman han ın ibrahim i öldürmesi gayet normaldir.
yine damat olan nevşehirli damat ibrahim paşa ya pek çok açıdan benzer.
şimdiki tv de gördüğü her boku gerçek sanan salak insanlar tarafından mezarında ters dönmüştür. o bir devlet adamıydı bütün gün katır gibi karının tekiyle çene yarışınıa girmez di!
tarihte her ne kadar hürrem tarafından entrikalar yoluyla öldürüldü şeklinde bilinsede, kendisininde bazı hataları yok değildi. mesela budin feth olunduktan sonra ünlü üç heykeli getirip milletin gözüne sokar gibi at meydanına dikmesi. adı frenk paşaya bile çıkmıştır o dönem.
Rivayet odur ki, Kanuni bu şahsı Manisa'da şehzadelik dönemindeyken bir ava çıktığı zaman yaşlı bir kadının evinde keman çalarken görmüş ve çok hoşuna gitmiştir. Aslen pargalı bir korsanın oğluydu ve esir edilerek bu kadına satılmıştı. Kadın da onu bir evladı olarak benimsemişti. Bir keman sayesinde adam Osmanlı'nın en tepesine kadar yükselmiştir. Ondan önce ve sonra Osmanlı'da hiç bir şahsiyet (padişahlar hariç) onun kadar yetki sahibi ve etki sahibi olamamıştır. Padişaha yakınlığı nedeniyle aynı zamanda çok güzel keman çalması da etkidir belki padişahın kızkardeşi ile evlenerek damat ibrahim paşa olmuştur. aynı zamanda Anadolu ve Rumeli Beylerbeyi ve serasker ünvanlarını almayı da başarmış ve makbul ibrahim paşa olarak tarihe geçmişti. Mısır isyanını bastırması ve Macar seferlerinde kendisini hem siyasi hem de askeri olarak kanıtlamış oldu.
Pargalı Osmanlı tarihinde o dönemde kabulü zor davranışlar sergilemişti. O dönemde bu davranışları ancak padişahtan torpilli birisi yapabilirdi. Sarayına o dönem pek de hoş karşılanmayan resimler çizdirmesi, sarayının bahçesine heykeller koydurması Figani tarafından "dü ibrahimi amed bedeyr-i cihan
yeki put şiken şüt, yeki put nişa"
yani
"dünyaya iki ibrahim geldi,
biri putları yıktı, biri putları dikti"
şeklindeki hicvine maruz kalmıştır.
Ancak Irak seferi Kanuni ile Pargalı'yı uzaklaştıran sefer olmuştur. Bu sefer sırasında Pargalı'dan kıllanan Kanuni bir tahkikat yaptırma ihtiyacı hissetmiştir. Yapılan tahkikat neticesinde Pargalı'nın sultan ünvanını kullandığı belgeler üzerine bazı elçilere yüksek perdeden konuşmaları( padişahla eş olduğuna dair ) gelince Kanuni iyiden iyiye kıllanmıştır.
Bir akşam Kanuni bunu iftara davet etmiştir. Osmanlı padişahları hiç bir zaman bir başkasıyla yemek yemediği halde Kanuni Pargalı ile aynı sofrada yemek yerdi. Yemek sonrasında pargalı müsade isteyince Kanuni 3 defa satrançta yenmeden onu bırakmayacağını söylemiş. Kanuni Pargalı'yı oyunun heyecanına kaptırıp ağzından laf alma derdindeymiş. Her ne kadar oyun esnasında pek çok pot kırıp toplasa da en son hamlede Kanuni Pargalı'yı sıkıştırınca "Hadi bakalım Sultan ibrahim. Buna da bir çare bul" demiş. Bunun üzerine Pargalı "Sultan ibrahim buna da bir çare bulur" diyerek kendi ölüm fermanını imzalamış olmuş. Artık "Kulunuz ibrahim" demeye çalışsa da celladın elinden kurtulamaz. Böylece makbul ibrahim paşa tarihe maktul ibrahim paşa olarak geçer.
