Paranoid reaksiyonlar, duygusal stres durumlarında gösterilen bir grup anormal tepkilerdir. Tek başlarına olabildikleri gibi, başka psikolojik rahatsızlık durumlarıyla birlikte, hatta gündelik yaşam sırasında bile ortaya çıkabilirler.
Paranoid reaksiyonun özü, psikolojik bir savunma mekanizması olan yansıtmadır. Bu savunmada bireyin, kendi içinde ortaya çıkmalarına rağmen kabul edemediği arzuları, uyarıları, duyguları ve düşünceleri dış dünyaya maletme isteği sözkonusudur. Örneğin başka kimselere karşı kabul edilemez düşmanlık duygulan olan birisi, bu duygularını dış dünyaya yansıtır ve kendisinin yok yere bir düşmanlığın, ya da kötülük düşüncesinin muhatabı olduğuna inanır.
Birçok psikolojik rahatsızlık belirtisinde olduğu gibi, bu reaksiyonlar da onarıcı bir işleve sahiptirler. Bireyin zihinsel ekonomisini onarma amacına hizmet ederler. Örneğin yalnızlık nedeniyle dayanamayacağı bir ruhsal çöküntünün ızdırabını duyan birisi, kendisini, başkalarının büyük bir dikkat sarfettikleri bir ilişkiler ağı içinde görme arzusunun suçluluğu içinde bu duygusunu şu şekilde yansıtabilir. 'Gizli polis her yerde beni izliyor, telefonlarımı dinliyor, mektuplanmı okuyor, TV aracılığıyla bana sinyaller gönderiyor'. Bu örnekte de görüldüğü gibi paranoid reaksiyonlar, bazan kendini büyük görme şeklindeki sanı ve sanrıların da olaya katılmasıyla çok uç noktalara varabilirler.
Bu örnek en yaygın görülen paranoid reaksiyon tipini de vermektedir. Bu reaksiyonda, bireyin kendisini hiçbir şekilde bağlantılı olmadığı bir ilişkinin öznesi olarak görmesi gibi sahte bir inanç sözkonusudur. Psikiyatri dilinde bu tipte bir sanrıya, yani kişinin nötr bir olayın kendisine gönderme yaptığı düşüncesine 'referans fikri' denir. Paranoid reaksiyonların başka belirtileri arasında şüphe, güvensizlik, aşırı ihtiyatlılık (kişinin kendi güvensizlik duygularını başkalarına yansıtılmaları) sayılabilir.
