henüz nakliyeciliği hakkıyla yapacak bir şirketin bulunmamasıdır. ayrıca demir yolları ve karayolları bugünkü kadar iyi değildi. havayolu ile getirmek çok pahalı olduğundan ve gerekli naktin sigara benzin zammından sonra ancak 6 ay sonra toplanabilmesinden mütevellitir ki biraz vakit aldı. **
(bkz: navlun)
avrupa'daki aydınlanma devrimiyle birlikte kilisenin baskısından kurtulunmuş ve entelektüel çalışmalar ve dolayısıyla yazılan kitap sayısı ve talep artmıştı. bunların elle kopyalanması son derece zor ve uzun süre almaktaydı. bu ihtiyaç, matbaanın keşfini getirmiştir. osmanlı, yüzlerce yıllık uykusunda olduğu, entellektüel bir aydınlanma yaşamadığı için keşfedilen matbaayı alma ihtiyacı duymamıştır. osmanlı'da kitap üretimi son derece azdı ve bu az sayıda eserin elle kopyalanması ile yetiniliyordu. 1727 yılında, esir alındıktan sonra müslümanlğa geçen bir macar olan ibrahim müteferrika, nevşehirli damat ibrahim paşa'nın desteğiyle ve "dini olmayan kitaplar basması" şartıyla şeyhülislam'dan matbaa kurma izni aldı. ilk kitap "vankulu lügati" basıldı. dikkat edilirse, devletten "izin almak" gerekmişti ve dini olmayan kitaplar basılabilecekti. avrupa aydınlanma devriminde yüzlerce yıl almışken, osmanlı yerinde saymaktaydı. aradan yüzyıllar geçti ve 21.yüzyılda, daha yayınlanmayan "imamın ordusu" kitabını, bırakınız yazarlarını, taslak kopyalarını elinde bulunduranların dahi suçlu ilan edildiği bir dönem yaşıyoruz. bir arpa boyu yol gidilemediği ve gerici güçlerin yüzyıllardan beri geri kalmamıza yol açtığı ne kadar açık. mustafa kemal atatürk'ün karanlığın ağır bastığı bu süreçte açtığı aydınlanma penceresi, karanlık sever gerici güçler tarafından kapatılmaya çalışılıyor.
arap harfleriyle yazılar yazılırken hattatlık sanatı ön plandaydı hatta dünyanın en iyi hattat sanatçıları istanbuldaydı. ama matbaa avrupada yaygınlaştıkça osmanlı da matbaayı kullanmak zorunda kalmıştır. çok geç kalmıştır tabi ki bunu yapmaka lale devrinde ibrahim miteferrika ilk matbaaayı getirmiştir osmanlıya lakin kuranın matbba ile basılması da yasaklanmıştır. diyeceğim şu osmanlı döneminde sırf hattalardan gelen baskılar yüzünden matbba tam anlamıyla benimsenmemiştir ve bu da bilimin gelişmemesine neden olmuştur.
istanbulda o dönemde nufusu bir hayli fazla olan hattat sayisindandir. Bu yüzden çok fazla ihtiyaç duyulmamistir. Ayrica Osmanli kendini 18 yy'a kadar diger devletlerden üstün görüyordu. Küçümsedigi bir devletten bir yeni birsey almanin çok dogru olmayacagi düsüncesi.
