geçen sene yrd doç tarih hocama sorduğum sorunsal. Ben: Hocam osmanlı imparatorluk mu?
Hoca: Ne evet ne hayır.
B: Yani binevi imratorluk?
H: Hayır, kesinlikle hayır.
B: e o zaman?
H: çok uluslu olduğu için devlet de denilemez, bunun için imparatorluk sanılıyor.
B: ama hocam imp. Olması için illa sömürü yapması mı lazım?
H: binevi. Osmanlı ele geçirdiği topraklarda iç işlere karışmamıştır.
b: ama hocam o ele gerçirdiği topraklara vali vs atamış.
h: o çıkacak isyanları önlemek için.
b: peki hocam devşirme sistemine ne diyeceksiniz.
h: bu diğer devletlerin yaptıklarının yanında hiç bir şey. diğer sömürü devletlerinin yaptıklarını bilmiyor musun?
b: biliyorum hocam, biliyorum da işte bu devşirme sistemi de bir nevi sömürü bana göre.
h: bana göresi sana göresi olmaz bu işin. sonuç olarak osmanlı devletine imparatorlul & sömürgeci diyemezsin.
b: ben derim hocam, benim için devşirme sistemi çok bile. bir kişinin milliyetini değiştirmek söz konusu. sırf diğer devletler daha fazlasını yaptı diye bu göz ardı edilemez.
h: ....
b: tamam diğer devletler gibi değil ama az da olsa bir emperyalizm var burada.
h: bu sebepler sömürgeci sıfatı için yetersiz.
b: teşekkürler hocam bilgilendirdiğiniz ve sohbet için.
h: ben teşekkür ederim, biraz araştır bir daha tartışabiliriz.
b: peki hocam sağolun.
hocaya biraz sinirlendim ama en iyi hocalarımızdan biriydi. inşaat mühendisliği okuyoruz ama bu hocanın tarih derslerinde sınıf full çekerdi. bu hoca gitti, tarih dersine giren kalmadı. ama beni tatmin etmedi bu konuşma ne yalan söyleyeyim. lakin bu konuşmadan önce bangır bangır ağzımdan salyalar saçarak osmanlı emperyalist derdim. bu konuşma çenemi kapatmıştı. adam doktorasını yapmış tarih hocası boru değil yani. duygularını ilimin önünde tutacağını sanmıyorum.
sikimizde olmayan sorunsal. bize ne osmanlı mı kaldı. ha illa bir cevap istiyorsanız ne devlettir ne imparatorluk. din adı altında çeşitli şaklabanlıklar yapıp zevki sefa içinde yaşayan bir hanedanlıktır.
sorunsal olarak bakmak yanlış olur ama gün geçtikçe kullandığımız kavram ve hitap şekillerinin değişmesi, imparatorluk olduğu gerçeğini değiştirmez kanımca.
hangi döneminde sorulduğuna bağlı. Çünkü osmanlı beylik , devlet ve imparatorluğu yaşamıştır. Bir anda imparatorluk olmamıştır. Ama kulağa en çok oturan ise imparatorluktur, çünkü çok uzun yıllar çok uluslu yaşamıştır.
Cemil Meriç, Osmanlı; devlet mi? imparatorluk mu? sorusunu soranlara hitaben;
imparatorluk kelimesi hazin ve nankör bir kelime ve tahakküme dayanır. Osmanlı, "Devlet-i Aliye"dir. Batının anladığı Manada sömürü değildir. diye cevap vermiştir.
olmayan sorunsaldır. amerika ve avrupalıların osmanlıya attıkları çamurdur.
imparatorluk empire kelimesinin kökeninden gelir ve sömürgeci güç, aldığı topraklarda kalıcılık yerine kaynaklarını sömüren anlamındadır ki osmanlı devletinde bu şekil bir sömürgecilik olmamıştır. sömürgecilik amerikan , ingiliz, fransız gibi aşağılık ırklara mahsus bir şerefsizliktir.
osmanlı büyük bir devlettir , hatta tarihin gördüğü en büyük devlettir.
imparatorluk, hükmettiği topraklarda birden çok milletin bulunmasıyla kazanılan bir ünvandır. osmanlı da onlarca farkli millet, tek bir bayrak altinda toplanmistir. demek ki, osmanli bir imparatorluktur. ***
devlet:Toprak bütünlüğüne bağlı olarak siyasal bakımdan örgütlenmiş millet veya milletler topluluğunun oluşturduğu tüzel varlık.(tdk)
imparatorluk:Kendi topraklarında oturan çeşitli milletleri egemenliği altında toplayan devlet biçimi. (tdk)
osmanlı önce beylik; yönetim makamlarını oluşturunca devlet; toprak kazandıkça, üzerinde yaşayan birçok milleti egemenliği altına toplayarak imparatorluk olmuştur.
malesef ülkemizde insanlarımız osmanlı imparatorluğu şeklinde sanki imparatorluk büyüklüğün simgesi gibi algılıyorlar. ancak tanım yapmak gerekirse, tarihte;
imparatorluk: sömürgeci güç, aldığı topraklarda kalıcılık yerine kaynaklarını sömüren.
devlet: bu konuya bağlarsak, aldığı topraklara kendi halkını yerleştiren ve kalıcılık ilkesini taşıyan.
buna göre, peki osmanlı devlet miydi? yoksa imparatorluk mu? cevabı devlet olacaktır. çünkü osmanlı bilindiği gibi aldığı topraklara türkleri yerleştirip oralara cami, türk yapıları yaparak bünyesine katmaya çalışmıştır. osmanlı sömürgeci değildir. bunu afrika'da yaptığı projelerden anlayabiliyoruz.
