20 küsur yıl evvel daha bu ülkeler birkaç yıllık bağımsızken üniversitede arkadaşlarım vardı. karabağlı azerbaycanlılılar rusca bilmiyorlardı. hemde hiç bilmiyorlardı. bakü ve çevresinden gelen öğrenciler biliyor ama günlük hayatta kullanmıyorlardı.
türkmenistanlı öğrenciler rusca biliyor ama kesinlikle aralarında konuşmuyorlardı. isimlerinin çoğu önüne ek almış tuhaf murad isimleriydi.
kazak öğrenciler ise aralarında ve diğer türki öğrencilerle rusca konuşuyorlardı. kazakça ne de türkçe konuşmuyorlardı. bir türkle ancak türkçe konuşuyorlardı. isimleri bile rusca idi. gözler çekik ama..
kırgız ve kazakların kültürel olarak kısmen ruslaştı doğru ancak şu an iki devletinde idaresi kazak ve kırgız milliyetçisi yönetim.
faşizmin, emperyalizmin sözde düşmanı olan sovyet rusya'nın orta asya türkleri'ni asimile ettiğini gösterir. tabi bazılarına göre rusya hiç yapar mı öyle şey?!. bunu türkçülük - turancılık karşıtı bir argüman olarak göstermek de çok güzel bi' kafa gerektirir ayrıca; asıl bu durum türkçülük - turancılık gerektiğini gözler önüne serer.
Dua edin 70 yıl sovyet sistemde adamlar kaybolmamış, hala bir şeyler için çabalıyorlar. Türkiye'deki gençleri gördükçe diyorum ki gençlerde bu kadar duyarsizlik varken kesin özbenliklerini unuturlardı, sovyette yaşasalardı ingilizlerin kopyası irlandalılar gibi rus kopyası olurlardı, kültür mültür kalmazdı.
Acı ama gerçek. Belki de türkiye hiç esaret yaşamadığı için bağımsızlığın değerini bilmiyor.
Öncelikle kazakistan ve kırgızistan için kısmen doğru durum. Niye kısmen ? Çünkü büyük şehirler için doğru gerçekten. Yani astana'yı da, bişkek'e gittim ve hakikatten günlük hayatta da rusça konuşuyorlar. Bunun nedeni ise rusların en büyük asimileyi oralara yapması. Daha 40 yıl önce kazakistan'da kazaklar azınlıktı ulan. Ama bu sadece astana, çimkent gibi büyük şehirler için geçerli. Onun dışında halk kazakça konuşuyor. Rusça da çok iyi bilmiyor. Ama kazakistanda harbiden büyük bir dönüsüm var nazarbayev babamız sayesinde, umutluyum. Ayrıca büyük kentlerde ev içinde yine yarı yarıya kazakça- kırgızca konuşuluyor. Kırgızistan'da ise çok iyi ve prestijli bir üniversite olan türk kırgız manas üniversitesi var ve okumak için 1 yıl hazirlıkta türkçe görüyorlar. Bu da haliyle rus etkisini daha azaltıp türklüğe ilgi duymalarına yol açıyor.
Gelelim diğerlerine. Azerbaycan ve özbekistan'da tek bir insan dahi günlük hayatta rusça konuşmaz. Halk o kadar iyi rusça da bilmez. Ama okullarda rusça dersleri olduğu için bir kitabı okuyacak bir film izleyecek kadar rusçaları vardır. Unutmamak gerekir ki türkiyede de rusça yerine ingilizce var, biliyor herkes.. Aynı onun gibi. Tekrarlıyorum anadil meselesi yok kesinlikle, sadece yabancı alternatif bir dil.
Türkmenistanda da öyle anadili rusça insan yoktur pek. Mesela 2 cümle türkmence 1 cümle rusça karısik konuşuyorlar. Yine de türkmence ana dil, ama özbekistan ve azerbaycan'dan daha fazla konuşsalar da bir kırgıztan değiller.
Bir de unutmamak lazım ki kazakistan ve kırgızistanda resmi dillerden biri rusçadır, iş hayatında rusça kullanılır bu yüzden insanlar rusça bilmek zorundadır. Mesela kırgızcayı cok iyi konusamayan kırgızlar tanıdım mı, evet.
Ama özbekistan, azerbaycan ve türkmenistanda rusça nın resmi olarak hiçbir geçerliliği olmadığı için ancak yabanci dil seviyesinde bilirler.
Diğer bir mesele de türkiye'den nefret etmeleridir.
Ama madem resmi dil bile değilse daha niye hala rusça da rusça diye diretiyorlar merak konusu.
Ulan kurtulus savasi sırasında 10 yılda ülkeyi baştan kurduk biz. Adamlar 20 yılda bi soyadı değiştirememiş. Bilmemneov, bilmemneyev. Bir resmi dili kaldıramamış.
doğru olma ihtimali yüksek olsa da değişmeyecek bir durum değildir.
100 sene yüz, yüz sene baskı altında kalmış bir topluluktan bahsediyoruz.
kim olsa bu durum ortaya çıkardı.
görev her zaman ki gibi en büyük türk topluluğu olan türkiye ye düşüyor, öyle savaşla falan değil ekonomi, ekonomi ve kültürle.
o toplulukların bakış yönü türkiye ye döndürülmelidir.
bu konu da en büyük hizmeti şu ana kadar türk dizileri yapmıştır ve daha da yapmaktadır.
ekonomi henz devreye girmiş sayılmaz. ne zaman girer dersen, dünyanın en iyi otomobillerini, cep telefonlarını ve bilgisayarlarını yaptığımız zaman ve en iyi üniversiteler türk üniversiteleri olmaya başladığı zaman.
