Allah'ın Hz. Musa'ya* sina dağında gönderilen emirlerdir. Şunlardan ibarettir.
1. Ben sizi Mısır'dan çıkaran ve kölelikten kurtaran Allah'ım
2. Göklerde, yerin altında ya da denizlerde bulunan, varlıklara benzeyen bir put ya da benzeri bir şey yapmayacak, onlara tapmayacak ve hizmet etmeyeceksiniz.Benden başka Allah'ınız olmayacak
3. Allah'ın adını boş yere kullanma
4. Şabat gününü hatırla ve onu kutsal kıl
5. Anne ve babana hürmet et
6. Öldürme
7. Zina yapma
8. Çalma
9. Arkadaşın için yalancı şahitlik yapma
10. Komşunun karısına, hizmetkarlarına, hayvanlarına ya da ona ait olan hiçbir şeye göz koyma
Ama gelin görün ki hz. musa sina dağından iner inmez kavmini bir put yapmış tapınıyorken bulur.
klasik tarzda yazılmış dinler tarihi ile ilgili kaynaklarda evâmir-i aşere olarak geçen on emir terimi eski dönem yahudilerinin, bazı maddelerine sıkıca sarıldıkları bir emir ve yasaklar zinciridir. esfâr-ı hamse denilen tevrat'ın ilk beş kitabı dikkatle incelendiği zaman burada isrâiloğulları'na birtakım emir ve nehiyler bulunduğu görülecektir. bu emirlerin başında "bugün sana emrettiğimiz şeyi tut", "başka ilâha secde etmeyeceksin", "kendin için dökme ilâhlar yapmayacaksın" vb. tesbit edilebilir. bu emirlerin dışında "mayasız ekmek bayramına saygı gösterilmesi", "bütün ilk doğanların rabbe kurban edileceği" vb. yer almaktadır. bu emirler manzumesi içinde ikinci grupta yer alan on emir kısaca şu maddelerden oluşmaktadır:
1- seni mısır diyarından çıkaran allah'ın yehova benim.
2- benden nefret edenlerden babalar günahını çocuklar üzerinde, üçüncü nesil üzerinde ve dördüncü nesil üzerinde ararım.
3- ilâhın olan rabbın ismini boş yere ağza almayacaksın.
4- sebt gününü takdîs etmek için onu hatırında tut. altı gün işleyeceksin ve bütün işini yapacaksın.
5- babana ve anana hürmet et.
6- öldürmeyeceksin.
7- zina etmeyeceksin.
8- çalmayacaksın.
9- komşuna karşı yalan şehadet etmeyeceksin.
10- komşunun evine karşı açgözlülük etmeyeceksin.
on emir özellikle hz. musa'ya sînâ dağı'nda allah tarafından verilen emirleri ifade eder. kitâb-ı mukaddes'e göre yahve sînâ'da görünmüş, bu dağa inmiş ve orada oturmuştur. hz. musa cenâb-ı hakk'tan aldığı on emir'i, ibrânîler kenan diyarına yerleşmezden önce onlara teklif etmiştir. hz. musa emirlerin tebliğinden sonra sînâ'nın tepesine çıkarak 40 gün 40 gece orada kalmıştır. cenâb-ı hakk hz. musa'ya evamir-i aşere'nin yazılı olduğu iki taş levha vermiştir. hz. musa tur-i sînâ'dan inince (a'râf, 148) kavminin buzağıya taptığını görmüş, hiddetlenerek üzgün bir halde elindeki levhaları yere atmış, bu hali geçince levhaları tekrar almıştır. yahudi din tarihçileri evamir-i aşere'nin, henüz millet haline gelmemiş insan kitlelerini millet yapma gayesi güttüğünü iddia ederler.
kur'ân-ı kerîm'de çeşitli vesilelerle mükâfat, yasaklar, yasaların çiğnenmesi ahit, tehdit, mühlet, teklif, yemin, keffâret, iddet vb. meseleler münasebetiyle "on" kelimesi geçmektedir. bu bakımdan en'âm 151-153 âyetlerde yer alan emirlere vesâya-i aşere denilmiştir.
tevrat ve kur'ân-ı kerîm'den on emir ile ilgili olarak tesbit edilen ayetler karşılaştırılınca görülecektir ki bazı maddelerinde tamemen, bazı maddelerinde de az farkla benzerlikler bulunmaktadır...
Onuna birden gerek yok. Bence emirler listesi, on emir elde edebilmek için kasten ve suni olarak şişirilmiş. Bu liste bariz olarak “vatkalı” bir liste. Bakın şöyle oldu:
Beş bin yıl kadar önce bir grup dinci sahtekar toplanıp insanları hizaya sokup kontrol altında tutmanın bir yolunu buldu. insanların esasen salak olduklarını ve kendilerine söylenen her şeye inanacaklarını biliyorlardı. Böylece bu adamlar Tanrı'nın, bizzat Tanrı'nın, herkes tarafından dikkate alınıp uygulanmasını istediği bir listeyi kendilerine verdiğini duyurdular. Her şey bir dağın tepesinde, etrafta hiç kimsecikler yokken olup bitmişti, dolayısıyla başka gören de yoktu.
Peki size bir şey soracağım: Bu adamlar bir çadır içerisinde oturmuş bütün bunları uydururken neden 10 sayısını tercih ettiler? Neden on? Neden dokuz ya da on bir değil? Nedenini de izah edeyim: Çünkü on kulağa önemli gibi geliyor. On kulağa resmi geliyor. Eğer on bir deselerdi insanların onları ciddiye almayacağını biliyorlardı: “Ne? On bir emir mi? Siktir git lan. Sen dalga mı geçiyorsun benimle”?
Ama on! On kulağa önemli gibi geliyor. Onluk düzen ona dayalıdır. Bir deste on adetten oluşur. On psikolojik olarak tatmin edici bir sayıdır: top ten (en iyi on), en istenen on, en iyi on giyim gibi... Yani emirlerin on adet olması tamamen bir pazarlama kararıydı.
Ayrıca (on emir) bariz bir yalan listesi. Tirajının yüksek olması için kasten şişirilmiş siyasi bir belge. Gelin size emirlerin sayısını azaltarak nasıl daha mantıklı ve gerçekçi bir liste oluşturabileceğimizi göstereyim.
ilk üç emirden başlayacağız ve on emirin Roman-Katolik versiyonunu kullanacağım çünkü ben çocukken zorla kafama sokulan versiyon buydu.
Ben Rab’bim, senin Tanrın. Karşımda başka ilahların olmayacak. Rab’bin ismini boş yere ağzına almayacaksın. Sebt gününü takdis edeceksin.
Evet. Daha konuya girer girmez apaçık görülüyor ki ilk üç emir küllüm yalan. Sebt günleri, Rab’bin adı, başka ilahlar, ürkütücü bir dil... Primitif insanı korkutup kontrol altına almak için düşünülmüş ürkütücü bir dil. Bu türden batıl zırvalıkların 21. Yüzyılın entelektüel ve medeni insanının hayatında geçerliliği kesinlikle olamaz. O zaman ilk üç emri atıyoruz gitsin ve elde var yedi.
Babana ve anana hürmet edeceksin.
Bu emir itaat ve otoriteye saygı göstermeyle ilgili. Bir başka deyişle bu emrin amacı insanları kolayından kontrol altına alabilmek. Gerçek şu ki itaat ve saygı durduk yerde verilen şeyler değildir. Kazanılmaları gerekir. itaat ve saygı ebeveynin ya da saygı duyulacak birey her kimse onun performansına bağlı olmalıdır. Kimi ebeveyn saygıyı hak ederken pek çok ebeveyn hak etmez. Nokta. Kaldı altı.
Şimdi, her ne kadar mantık dinin anlayıp kabullenmekte zorlandığı bir husus olsa da, ben mantıklı davranacağım ve zaman kazanmak için listede bazı atlamalar yapacağım.
Çalmayacaksın. Yalan şahadet etmeyeceksin.
Çalmak ve yalancılık. Biraz düşünürseniz göreceksiniz ki bu iki emir aslında aynı davranış türünden bahsediyor: ahlaksızlık. Hırsızlık ve yalancılık! Yani ikisine birden ihtiyacımız yok. Onun yerine bunları tek bir emirde birleştirerek özetle “ahlaksızlık yapmayacaksın” deriz ve hooop, beş emir kaldı.
Bu arada emirleri birleştirmeye başlamışken, birlikte olması gereken iki emir daha var:
“Zina etmeyeceksin” ve “Komşunun karısına göz koymayacaksın”.
Yine bu iki emir de aynı davranış türünü yasaklıyorlar ki bu sefer yasaklanan evlilik yuvasına sadakatsizlik. Bunlar arasındaki fark göz koyma olayının beyinde olup bitmesi. Ve ben insanlara başkalarının karısıyla ilgili fanteziler kurmayı yasaklamamanız gerektiğini düşünüyorum. Öyle ya yasakladık diyelim, adam çavuşu tokatlarken ne düşünecek peki? Ama evlilik yuvasına sadakat mantıklı bir fikir. O yüzden bu fikri tutalım ve diyelim ki “sadakatsizlik yapmayacaksın” ve birden bire dörde düştük.
Ve tekrar düşündüğümüzde fark ederiz ki dürüstlük ve iffet de aslında aynı genel değerin bileşenleridir. Yani aslına bakarsanız dürüstlükle ilgili iki emir ile sadakatle ilgili iki emri de birleştirip olumsuz ifade yerine olumlu ifade kullanmak suretiyle “her zaman dürüst ve sadık olacaksın” diyebiliriz. Böylece elimizde üç emir kalıyor.
Komşunun malına mülküne göz koymayacaksın / imrenmeyeceksin.
işte bu düpedüz aptallık. Ekonomi, komşularımızın malına mülküne imrenmemiz sayesinde ayakta duruyor. Komşu şarkı söyleyen bir vibratör aldığında aynısından bir tane de siz edinmek istersiniz. imrenme anlamındaki göz koyma istihdam yaratır. imrenmeye dokunmayın. imrenmeyle ilgili bu emri de çıkarttığımızda geriye iki emir kalmıştır: birleştirip kapsamını genişlettiğimiz sadakat emri ile henüz bahsetmemiş olduğumuz bir diğer emir:
Öldürmeyeceksin.
Beşinci emirle yasaklanan cinayet. Ancak biraz düşünürsek, aslında din hiçbir zaman cinayeti kabullenmekte sorun yaşamamıştır ki. Hem de hiç! Tarihte tanrı adına öldürülenlerin sayısı tüm diğer nedenlerle öldürülenlerin sayısından çok daha fazladır. Birkaç örnek vermek gerekirse: irlanda tarihini düşünün, Orta Doğuyu, Haçlı Seferlerini, Engizisyon mahkemelerini, Amerika’daki kürtaj cerrahı cinayetlerini düşünün. Ve evet, lafı ağzımdan aldınız: Dünya Ticaret Merkezini düşünün ve dindar kesimin “öldürmeyeceksin” emrini ne kadar ciddiye aldığını göreceksiniz. Çok açık ortada ki dindar kesim için, özellikle de katı dindarlar için cinayet pazarlığa açık bir husus. Bu konu sadece öldürenin kim öldürülenin kim olduğuna bağlı.
Ve işte tüm bunlar ışığında dostlar, sizlere tarafımdan revize edilmiş iki emir listesini sunuyorum:
Birinci Emir: Her zaman –ve özellikle de kukuyu kimden alıyorsan ona karşı, dürüst ve sadık olacaksın; ve
ikinci Emir: Karşındakinin senin tapındığın görünmez yaratıktan farklı bir görünmez yaratığa tapınıyor olması durumu hariç; kimseyi öldürmemeye gayret edeceksin.
Bu kadarı yeter de artar bile dostlar. Musa emirleri dağdan indirirken cebinde bile taşıyabilirdi. Ve eğer böyle bir listemiz olsaydı işte o zaman o “zeki” Alabama yargıcının kamusal alanda duvarda kalıcı olarak sergilemesine de aldırmazdım.
Elbette ek bir emir daha yazdırması kaydıyla: “kendi dinini kendine saklayacaksın”.
