feodalizm ile kapitalizm arasında gerçekleşen sekülerleşmenin ifadesidir, yalnız tek bir kişiye ithaf edilemez. daha çok bir hareketin sonucu olarak söylenebilir. gerçi iktidarın gökyüzünden yeryüzüne indirilmesi sosyalist hareket tarafından uzuncadır dile getirilir yalnız bir şekilde: tamamlanamamış!
max weber'in iktidar (otorite) tipolojisi düşünüldüğünde, gayet doğru olan önermedir. şöyle ki;
weber'in meşruiyet tipolojisi saftır, zihinsel olarak oluşturulmuştur. buna göre ilk iktidar tipi tanrısaldır. gücünü tanrı'nın varlığından alır. devlet yöneticisi, "tanrı'nın yeryüzündeki gölgesidir". bu tip iktidar, genellikle din kaynaklı olup, halifeliği de elinde bulunduran osmanlı imparatorluğu ve günümüz iran'ının mollalarının dayandığı temel zemini oluşturmaktadır; mısır firavunları da bu tip bir örnek olarak düşünülebilir, varlıklarını ve meşruiyetlerini açıklama açısından.
ikinci tip iktidar ise rasyoneldir. nesnel hukuk kurallarıyla şekillenen bir yapı ve toplumun tüm üyelerine eşitlik söz konusudur (ya da eşitlik iddiasındadır diyeyim, demokrasi de bir ideal olduğuna göre). tipolojinin ilk basamağını oluşturan "tanrısal otorite"dan farklı olarak yöneticiler ve yönetici sınıfı, kutsallıktan sıyırılmışlardır. bilimsel kurallara uygun hareket edilir, devlet işlerinde sekülarizm genel bir ilke olarak uygulanır, sekülarizm şemsiyesinin altında laiklik de uygulamaya konmuştur. genel olarak bir parlementoyla yönetilmekte olan ülkelerdeki iktidar, "rasyonel otorite"ye uygundur.
üçüncü iktidar tipi ise, tam da mustafa kemal'in denk düştüğü tiptir ki, bu da "karizmatik otorite" dir. bu iktidar tipinde, ülkenin buhranlı zamanlarında ortaya çıkan, kitleleri peşinden sürükleme gücüne sahip bir "kahraman", tüm işleyişi onarır, devleti içinde bulunduğu kötü durumdan kurtarır, halkın desteğini de alarak "üst insan", "yüce kahraman", "ulu önder" mertebesine yükselir. devrim ile kurulmuş sistemlerde sıklıkla görülen bir iktidar tipidir. "karizmatik lider" ise, devrimcidir: subcomandante marcos, mhatma gandhi, çelebi mehmet ve mustafa kemal atatürk'ü karizmatik liderlere örnek olarak sayabiliriz.
ancak dünya üzerinde hükümranlığını sürdüren tek bir tip mevcut değildir. tüm devlet sistemleri, ilkel ya da medeni farketmez, halihazırdaki koşullara göre bu otorite tiplerinin değişik oranlarındaki karışımından oluşmuş, melez tiplerdir.
bu bilgiler ışığında; mustafa kemal atatürk'ün tanrısal olan iktidarı devirip, yerine başa geçmesiyle "karizmatik otorite" tipine uygun olarak "karizmatik lider" sıfatını elde ettiğini, yanı sıra cumhuriyeti ilan ederek ikinci tipteki "rasyonel otorite"yi ülkede uygulanmaya koyduğunu (iktidarı, seçme ve seçilme hakkını halka iade ederek gökyüzünden yeryüzüne indirdiğini), bu haliyle türkiye cumhuriyeti devleti nin, (kuramsal bağlamda) "karizmatik otorite" ve "rasyonel otorite" melezi bir sistem olduğunu söylemek mümkündür. bu bağlamda, başlıkta sunulan önermenin doğru olduğunu söylemek mümkündür. gaza gelinecek herhangi bir durum yoktur.
bildiğim türkiye'de iktidar, hep "yükseklerde birilerinin" sahip olduğuydu ya da vesayet ettiği. hatta bu birileri o kadar yüksektir ki -neredeyse her zaman-, görünümleri "yıldızlara" yanılsar.
