türk tarihinin en önemli figürlerindendir. devlete ait teorik ve pratik her alanda muazzam başarılara nail olmuştur. kurduğu istihbarat teşkilatının başına ömer hayyam'ı geçirmek istemiş, hayyam bunu kabul etmeyince de ona muazzam bir rasathane kurmuştur. hasan sabbah'la hayyam sayesinde tanışan nizamülmülk, istihbaratın başına sabbah'ı getirmiş ancak sabbah'ın farklı amaçlar güttüğünü hissedince görevden azletmiştir. bu da sabbah'ın intikam almasına yol açmıştır. nizamülmülk'ün öldürülmesi olayı melikşah tarafından planlanır, sabbah'ın adamlarına yaptırılır. melikşah ile gittiği bir av sırasında öldürüleceğini hisseden nizamülmülk, adamlarına melikşah'ı kendi ölümünden bir ay sonra öldürmeleri emrini verir. kendi ölümünden bir ay sonra da melikşah öldürülür.
yaşadığı çağa göre oldukça modern ve idealist bir vezir ve devlet adamıdır. fakat daha sonra tekrarlarını osmanlıda sıkça gördüğümüz saray entrikalarına kurban giden bir büyük insan.
Asıl adı, ibû Ali Hasan olan Nizamülmülk 1017 tarihinde Horasan’ın Tus şehrinde doğmuştur. Selçuklu devleti'nde başvezirlik yapan Nizamülmülk'ün en büyük eseri Siyasetname'dir. Nizamülmülk bu eserinde, hükümdarlara ve devlet adamlarına birçok örnekler vererek yol göstermekte ve devlet yönetiminin çeşitli yönlerini incelemektedir.
Nizamülmülk, 1096 yılında Hasan Sabbah'ın fedaileri tarafından hançerlenerek öldürülmüştür. (bkz: Haşhaşiler)
ülkenin gelir gider raporlarının 3 aydan önce oluşturulamayacağını iddia eden nizamülmülk, başka bir vezirin bir ayda toplarım iddiası ile sarsılmış. Diğer vezir in katibine rüşvet vererek bazı sayfaları yırtmasını sağlamıştır. Bu şekilde diğer vezi rezil olup saraydan sürülmüştür. Diğer entry lerden anladığım kadarıyla bu vezir in adı yüksek ihtimalle hasan sabbah'tır. Son olarak siyasetname de güzel özlü sözleri bulunabilir, fakat (bkz: kişinin aynası iştir lafa bakılmaz)
ömer hayyam ve hasan sabbah ile beraber eğitim gören ve onlarla çok yakın arkadaş olan şelçuklu devletinin baş veziridir. bu üç arkadaş okul yıllarında aralarında sözleşirker, her kimki alanında en üst mertebeye ulaşacak diğerlerini de yanına almaya mecburdur. ancak daha sonradan aralarındaki bu anlaaşma bozulur ve hasan sabbah'ın fedaileri tarafından suikaste kurban gider.
melikşah tarafından hasan sabbah'ın adamlarına öldürülmüş büyük devlet adamıdır. melikşah tarafından öldürüleceğini anladığı zaman adamlarına kendisinin ölümünden sonra 40 gün içinde padişah'ın öldürülmesini emretmiş ve bunu sağlamıştır. melikşah'ın "daha ne kadar yaşamayı düşünüyorsun" sorusuna daha akşam olmadan öldürüleceğini bildiği halde " çok uzun süre" diye cevap vermiştir.melikşah ise bundan nasıl bu kadar emin olduğunu sorunca rüyasında padişahtan 40 gün önce öleceğini gördüğünü söylemiştir.nitekim hasan sabbah'ın içeriye sızdırılan adamı tarafından bıçaklanarak öldürüldükten 35 gün sonra melikşah zehirlenerek öldürülmüştür.
dünya tarihinin en büyük devlet adamlarından biri. bakın devlet adamı diyorum politikacı değil. ne yazık ki günümüz dünyasında devlet adamı deyince akla siyasetçiler gelir oysa ikisi farklı şeylerdir. kaldı ki günümüzde devlet adamı kalıbına uyacak hiç bir ülke yöneticisi mevcut değil.
gelgelelim bu büyük devlet adamına. devlet erkanında yer aldığı süre boyunca nizamiye medreselerini kurduran *siyasetname gibi büyük bir esere imza atarak kendisinden sonraki beyliklere ön ayak olup onların büyük devletler kurmasına vesile olan bir adamdır nizamülmülk. osmanlı devleti. ayrıca atatürk'ün dahi bu eserden yararlandığı söylenir. bir çok dile çevrilmiştir.
siyasetname eserinde anayasanın olmadığı bir devir içinde sultanın emirlerinin kısıtlanması gerektiğini savunmuştur.
böylesi büyük bir dehanın suikaste kurban gitmesi çok acıdır. şayet kendisi daha uzun ömürlü olsa idi belki de hasan sabbah'ın hashasi teşkilatını yok edebilirdi. ki nizamiye medreselerini bu teşkilatla başedebilecek devlet ve idare adamları yetiştirmek için açtırdığı bilinir.
tarihin en iyi , en zeki en kurnaz 3 siyasetçisinden biridir.
melik şah'ı babasının (alparslan) isteğiyle kendisi tahta getirmiştir. melik şah tahta yeni çıktığında kirman valisi olan amcası kavurt bu durumu kabullenmemiş ve sultanlık iddiasıyla silahlı mücadeleye girişmiştir. kalabalık bir orduyla gürce yakınlarına ilerleyen kavurt'a karşı bütün horasan ordusu harekete geçmiştir. iran'da o zamana dek görülmemiş büyüklükte bir savaş gerçekleşti ve kavurt yenilerek esir düştü. sonra da horasan kalelerinden birine hapsedilmiştir. bu zafer sultanın konumunu güçlendirmişse de horasan askerlerinin şımarmasına neden olmuştur. kumandanları vezir nizamülmülk'e gelerek , askerlerin aylığının arttırılmasını istedi. hatta istekleri acil olarak yerine getirilmeyecek olursa Kavurt'u tahta çıkaracaklarını söyleyerek , taht değişikliği tehdidinde bulundular. nizamülmülk onların bu çıkışlarını yatıştırarak sultana bu taleplerini kabul etmesi için tavsiyede bulunacağı sözünü verdi. komutanlar çekilir çekilmezherhangi bir taht değişikliğiihtimalini ortadan kaldırmak için kavurt'u gizlice öldürtür. bu şekilde olası bir isyanın önüne geçmiş olur. ertesi gün veziriazam komutanlara sultanın amcasının ölümünden dolayı çok üzgün olduğunu, bu nedenle de askerlerin maaşının artırılması konusundaki isteklerini iletemediğini söyler.
işte bu tarihi anektod bile ünvanlarını nasıl kazandığının sadece bir örneğidir bu dehanın.
gece gece akla gelen travmatik bilgi dönüşlerinin adamıdır. tabi bir de çandarlı ailesi var ki bu gibi insanları hiçbir zaman sevmemiştir bu coğrafya insanı. iy iinsan bizim neyimize?
Babası Ali bin ishak dihkan'dır. Nizamü'l-Mülk, Alparslan ve Melikşah'a vezirlik yapmıştır. Melikşah'la nizamü'l-Mülk arasında, nizamü'l-Mülk'ün devlet idaresinde Padişahın iradesine gölge düşürecek oranda etkin olması hasebiyle bir ihtilaf vardır. Saha sonra Sultan'ın isteği üzre siyasetname adlı kitabını yazmıştır. Kendisi bu kitap hakkında:"hem nasihat, hem Hikmet, hem destan, hem Kur'an tefsiri, hem peygamber sözleri, hem peygamberler kıssası, hem geçmiş adil padişahların maceralarıdır. Bizden evvelkilerden haber verirken kalanlardan meyveler devşirir. Uzun olmasına uzun, lakin özlüdür ve adil hükğmdara yaraşır yazılmıştır." Demiştir.
Nizamü'l-Mülk itikaden eş'ari, mezhepte şafiî, dünya görüşünde, perso-Müslim bağlamında gelenekçi, politik tutumda monarşisttir. (bkz: Türkiye iş bankası kültür yayınları, siyasetname, nizamü'l-Mülk, VI. Basım 2014)
çok da masum olmayan adamdır Nizâmülmülk. kendisi ve Terken Hâtun arasındaki mücadelede her ne kadar devlet sistemindeki Türk ve Fars ögeler rol oynamış olsalar da, Nizâmülmülk ve Terken Hatun’un doğrudan ve tamamıyla birbiriyle çatışan iki kültürün temsilcileri oldukları sonucunu çıkarmak doğru değildir. Gerek Nizâmülmülk gerekse Terken Hâtun iki kadim devlet kültürlerinden ögeleri kullanarak kendi konumlarını güçlendirmek ve geliştirmek meyillindeydiler. Yâni iki isimde Türk-Fars devlet ve saray kültürünün oluşumu sırasında pragmatik davranarak aralarında cereyan eden mücadelede hangi kültüre ait olursa olsun lehlerine olan ögeleri kullanmışlar ve devreye sokmaya çalışmışlardır. türk tarihçiler başvezirin etkisiyle, terken hatun'a ondan da siyasette kadın etkisini kötülemeye alışmış maalesef. tarafmeraklılarına:
mö 324 yılında kurulan anadolu şelçuklu imparatorluğunun 14. veziridir. kendisinden önce vezirlik yapan tonyukuktan enkaz devraldığını alper tunga destanında belirtmiş ve tarihe ışık tutmamıza vesile olmuştur.
vezirliği döneminde büyük icraatlere imza atan nizamülmülk 4 şah gömmüştür. uzun süre görevinde kalan ve gider ayak ''kitabül hakayık'' adlı eserini çıkaran başarılı vezir mö 003 yılında hakkın rahmetine kavuşmuştur.
mezarı hacı bayram veli hazretlerince ankara çamlıdere mevkiinde bulunmuş ve gazneli mahmut tarafından türbesi yaptırılarak yedisi okutulmuştur.
türk islam tarihinde ayrı bir yeri olan nizamülmülk hayatı ve eserleriyle günümüzde ki siyasetçileri dahi etkilemiştir.
bir röportajında bülent arınç '' benim idolümdür kendisi'' diyerek büyük vezire vurgu yapmıştır.
Selçukluların son efsane veziridir. iran kökenlidir. Tam bir devlet adamıdır. Nizamülmülk kendisine sonradan verilmiş bir isimdir. Ülke düzeninin temsilcisi anlamındadır.
Amin Maulof'un yazdığı "Semerkant" ve Vladimir Barthol'un yazdığı "Alamut Kalesi Fedaileri" romanlarında Ömer Hayyam ve Hasan Sabbah ile Nüzamülmülk'ün ilişkileri biraz abartı ve efsaneleştirerek te olsa çok güzel anlatılmıştır.
Fars vezir ve önemli devlet adamıdır. Siyasetname eseri günümüzde dahi önemini korumuştur. Ne yazık ki SelÇuklu devletinde Fars Vezirler dönemini başlatmış ve SelÇuklunun bütün vezirleri Fars olmuştur.
genelde "nizamiye medreselerini açtırmıştır" diye kestirilip atılır. fakat bunun ne derece bir devrim olduğunu, müthiş bir önlem alındığını, oralardan devlete kimlerin kimlerin yetiştirildiğini söylemek gerek...
