Eliot, Hamlet adlı yazısında bu kuramı şöyle açıklar: Coşkuyu sanatsal bir form içerisinde dile getirmenin tek yolu ona bir nesnel karşılık bulmaktır. Diğer bir ifadeyle; nesnelerden oluşmuş bir dekor, bir durum veya bu olağandışı coşkunun formülü olabilecek bir olaylar zinciri... Öyle ki bunlar okura sunulur sunulmaz istenen coşum uyandırılsın. Bu tanım üzerinden oldukça farklı yorumlar yapılmasına rağmen; ben Cansever'in, kuramı şiirine dekor oluşturma ve Cansever'in kullandığı anlamda "somutlama" için zorunlu bir araç olarak algıladığı sonucunu çıkarmakla yetiniyorum. Şairin Çağrılmayan Yakup adlı şiirini de bu sanımı temel alarak incelemeye çalışacağım.
Öncelikle belirtmek gerekir ki, nesnel karşılık kuramı eser ve okur ilişkisinde bir tür determinizm öngörür. Okura verilen metnin onda istenen coşumu(veya duyumu, bu nokta tartışmaya açıktır.) yaratacağı varsayılır. Metinde okura verilen kodlar, şairin iletmek istediği coşumu (okurun da etkin olduğu bir yeniden üretim sürecinde) okur üzerinde uyandıracak şekilde düzenlenmiştir. Edip Cansever de sanatsal bilginin iletimi üzerine fikrini bu varsayım üzerinden şöyle dile getirir: "Ben şiirimin çok çeşitli anlamlara gelmesini istemem. Neyi söylüyorsam tam yerini bulsun isterim."
Buna rağmen Eliot da Cansever de benzer noktalarda, metin üzerine farklı yorumların olanaklı olduğunu ifade eder. Eliot, tek bir doğru yorumun mümkün olmadığını savunurken Cansever şiiri resimle ilişkilendirerek; resimde nesnelerin ayrıntılarının bire bir verilmemesi ile şiirde ayrıntıların eksik bırakılmasının benzerliğine dikkat çeker (Bu nokta ilginç bir şekilde Wittgenstein'la paralellik gösterir.). Bu boşluğun ancak okurun imgelemi aracılığıyla doldurulabileceğini söyler. Böylece farklı olanaklı yorumların önü açılır.
Eliot'ın bir başka tekniği de "dramatik monolog tekniği"dir. Şiirde kullanılan sesin veya maskenin serbest çağrışımlarından oluşan bir iç monolog olarak tanımlanan bu teknik de Cansever'in özellikle Çağrılmayan Yakup şiirinde sıklıkla kullanılmıştır.
Çağrılmayan Yakup şiirinde doruk noktasına ulaşan bir başka Eliot tekniği de "mito-poetik teknik"tir. Mitosların insan tecrübesinin evrensel kalıplarını temsil ettiklerini ve bu yönüyle "ortak şuur"umuzun bir parçası olduklarını savunan Jung'cu görüşe paralel olarak Eliot da mitosların bu özelliğini edebiyatta kullanmıştır.
Cansever Soruşturmaya Yanıt adlı yazısında bu konuya açıkça eğilmiş ve şunları söylemiştir: Bundan böyle kendi gerçeklerimizle daha iyi, daha rahat kaynaşabiliriz artık. Sözgelişi, eski Anadolu uygarlıklarından, onların ekin, sanat kalıntılarından yararlanarak yepyeni bir bileşime, yepyeni bir şiir ortamına varabiliriz. Hem de özlediğimiz bir yenilik olurdu bu; şiirimizi Batıya etkiler dağıtacak bir çizgiye, bir özgünlüğe ulaştırırdık belki de...
not: fırat ilim'in "Nesnel Karşılık Kuramı Işığında Çağrılmayan Yakup" isimli bildirisinden alıntıdır.
