17. yüzyıl divan edebiyatı şairlerindendir. divan şiirinin en güçlü hiciv şairidir. türkçe ve farsça birer divan'ı ve siham-ı kaza adlı ünlü bir eseri vardır.
siham-ı kaza (kaza okları)adlı hicvinde padişahı yerden yere vurmuştur. aynı zamanda iyi bir övgü ustasıdır. (bahairye kasidesi buna örnektir.) 4. murat onun çok sevmiştir. onu korumak için de hiciv yazmasını yasaklamış. söz verdirmiştir; ama şair sözünde durmamış ve sonunda da canından olmuştur.
idolüm olan edebiyatçı. tariz ve eleştiride çığır aşmış, cesareti ve gururu ile ölmüştür. boğdurulduğu gün yalaka meslektaşları hemen
"gökten nazire indi siham-ı kazasına
nef'i diliyle uğradı hakkın belasına"
deyip, sevinçlerini belli etmişlerdir. unutulmamalıdır, unutulmayacaktır. osmanlı türkçesinin en kuvvetli ve zengin biçimini eserine yansıtmış dil konusunda ne derece usta olduğunu göstermiştir
Nef'i 1572 yılında Hasankale'de doğdu. Şirvanlı bir aileden gelen Mehmed Beyin oğlu Nef'i, medrese eğitimi gördü. Çağının edebiyat geleneğine uygun olarak iran ve Arap edebiyatını öğrendi. Özellikle Sadi ve Hafız gibi eski iran şairlerini inceledi. Sultan Birinci Ahmed zamanında istanbul'a geldi. Kısa bir süre içinde edebiyat çevrelerinin ilgisini çekti. Özellikle Sultan Birinci Ahmed ve Sultan Dördüncü Murad tarafından tutuldu.
istanbul ve Edirne'de görevlerde bulundu. Bir ara Nef'i'nin Sihamı Kaza adlı yergilerini okuyan Sultan Dördüncü Murad'ın, Beşiktaş sarayı yakınlarında, yanına yıldırım düşmesi üzerine şair Edirne'ye sürüldü. Orada Muradiye mütevelliği ile görevlendirildi. Sonra bağışlanarak istanbul'a çağrıldı. Cizye muhasebeciliği görevine getirildi. Bir süre sonra yerdiği Bayram Paşa tarafından, 1635'de boğdurularak denize atıldı. Divan edebiyatında kaside, gazel, rubai, kıta gibi değişik türlerde şiir yazan Nef'i'nin en çok kaside alanında başarılı olduğu söylenebilir.
17.yy divan şairidir fakat klasik türk edebiyatının tarihsel süreci içerisinde konumunu şairliğinden ziyade heccav oluşuna borçludur çünkü şiirlerinde klasik edebiyatın konuları dışına çıkıp hislerini değil , sözcük oyunlarını seven zekası ve sivri dili ile eleştirilerini kaleme almayı tercih etmiştir. türkçe ve farsça birer divanı ve göze en çok çarpan siham-ı kaza adlı eserlerin sahibidir .
*divan edebiyatının en büyük hiciv ve kaside şairidir.
dilini tutaması yüzünden, sık sık azledildi.
kimseyi yermeyeceğine söz verdiği halde,
vezir bayram paşa için yazdığı bir yergi yüzünden,
sarayın odunluğunda kementle boğularak denize atıldı.
nef'i, kaside türünün en usta şairidir. gazellerinde oldukça
sade bir dil kullanmıştır. kasidelerinin dili daha ahenklidir.
konuları din dışıdır. yergilerinde kaba küfürleri çokça kullanmıştır.
En büyük hiciv şairidir. Ölümü de hicvetmesi sebebiyle olmuştur.
Hatta şöyle bir söylenti vardır;
Ölürken yanında bulunan vezir (adını hatırlayamıyorum.) kendisine " öbür tarafa gidince benim pedere selamlarımı ilet lütfen" demiştir ve Nef'i ise " Ama vezirim ben sizin validenizin yanına gidiyorum" diyerek ölüme dakikalar kala bile lafını söylemeyi bilmiştir.
gelibolulu ali; nefi'nin mahlas olarak ilk önce zararla ilgili anlama gelen zarri kelimesini kullandığını daha sonraları nefi kelimesini kullanmaya başladığını ifade eder.
1572-1635) ünlü 17. yüzyıl Dîvân şairi. XVII. yüzyıl ve bütün Türk edebiyatının en büyük kaside şairi olarak tanınan Nef'i, bu yüzyılın başında yaşamış, kasidede gerçek bir varlık göstermiş ve gerek kendi zamanında, gerekse sonraki yüzyıllarda kaside yazan bütün şairlere etki etmiş bir şairdir.1572 yılında Hasankale'de doğdu. Bundan dolayı devrin kaynakları Nef'i'den Erzenü'r-Rumî diye söze ederler. Babası ülkesinin eşrafından Sipahi Mehmed Bey diye anılan bir kişidir.Gerçek ismi Ömer olan Nef'î, kaynaklarda Nef'i Ömer Bey adıyla anıldığı gibi mührüne kazdırdığı beyitte de Ömer adı görülmektedir.
Daha küçük yaşlardan itibaren güçlü bir eğitim gördü. Öğrenimini Hasankale'de yapmış, sonra Erzurum'a gelerek devam ettirmiştir. Burada Fars edebiyatının ünlü eserlerini okudu, Arapça ve Farsça öğrendi. Nef'i Erzurum'da öğrenimini sürdürürken genç yaşında şiir yazmaya da başlamıştır. ilk mahlası Zarrî "zararlı"dır. 1585 Erzurum defterdarı olan Gelibolulu Müverrih Ali, şiirlerini görmüş, beğenmiş ve bu genç şaire Nef'i "nafi, yararlı" mahlasını vermiştir.Padişah 1.Ahmed zamanında istanbul'a geldi. Devlet hizmetine girdi ve bir süre farklı memurluklarda çalıştı. Daha sonraları 2.Osman ve 4. Murad dönemlerinde yıldızı parladı ve sarayla yakın bir ilişki kurdu. Hicviyeleri ile ünlü olan Nef'î yazdığı hicivlerle dönemin birçok isminin nefretini ve öfkesini üstüne çekti. Yine de uzunca bir süre 4.Murad tarafından korundu, daha sonraları 4.Murad kendisinden hiciv yazmamasını rica etti. Her ne kadar Nef'î padişah 4. Murad'a bu konuda söz verse de, kalemini durduramayıp Vezir Bayram Paşa hakkında bir hicviye kaleme aldı. Bu hicviyesinden ötürü, 1635 yılında, sarayın odunluğunda kementle boğularak öldürüldü. Sonra cesedi istanbul boğazı'nda denize atılmıştır.
tahir efendi
Tahir efendi bize kelp demiş
iltifatı bu sözde zahirdir.
Mezhebim Malikidir zira,
itikadımca kelp tahirdir.
kadı efendi
Fırsatî sen bu semti bilmezsin
Eyleme gel bizimle yok yere ceng
Sana kaç kere dedim anlamadın
Sözde mazmûn gerekir â pezeveng
Siham-ı Kaza'dan
Gürci hınzırı a samsun-ı muazzam a köpek
Kande sen kande nigehbani-i alem a köpek
Vay ol devlete kim ola mürebbisi anun
Bir senin gibideni cehl-i mücessem a köpek
Ne gune kaldi meded devlet-i Al-i Osman
Hey yazuk hey ne musibet bu ne matem aköpek
Ne ihanetdür o sadra bu zamanda ki anun
Olmaya sahibi bir Asaf-ı kerem a köpek
Hidmet-i devlete sair vüzeradan göreler
Bir fürumaye koca ayuyı akdem a köpek
Bu mahlallerde ki Bagdadı ala şah-ı Acem
Arz-ı rumu ede teshir Abaza hem a köpek
Sattınız iki soysuz bir olup hanlığı
Kimseyietmedünüz bu işe mahrem a köpek
Paymal eylediniz saltanatın ırzını hem
Yok yereoldı telef ol kadar adem a köpek
Hiç hanlık satılır mı hey edebsiz hain
Tutalım olmamış ol fitne muazzam a köpek
Sen kadar düşmen-i devlet mi olur a hınzır
Ne turur saltanatun sahibi bilsem a köpek
Ehl-i dil düşmeni din yoksulu bir melunsun
Öldürürlerse eğer can-be-cehennem a köpek
Böyle kalur mu soysuzlar elinde devlet
noldu ya gayret-i şahenşeh-i azam a köpek
Hak götürdü arabı gitti hele dünyadan
Kim götürse akabince seni bilmem a köpek
