mustafa suphi'nin kurduğu Türkiye Komünist Partisi'nin üyesidir. ayrıca bir zamanlar cumhuriyet gazetesinin vatan haini ilan edip gazetesine insanların tükürmesi için resmini koyduğu bir komünisttir. nazım hikmet vatan hainliği yapamaya devam ediyor...
O mavi gözlü bir devdi.
Minnacık bir kadın sevdi.
Kadının hayali minnacık bir evdi,
bahçesinde ebruliii
hanımeli
açan bir ev.
Bir dev gibi seviyordu dev.
Ve elleri öyle büyük işler için
hazırlanmıştı ki devin,
yapamazdı yapısını,
çalamazdı kapısını
bahçesinde ebruliiii
hanımeli
açan evin.
O mavi gözlü bir devdi.
Minnacık bir kadın sevdi.
Mini minnacıktı kadın.
Rahata acıktı kadın
yoruldu devin büyük yolunda.
Ve elveda! deyip mavi gözlü deve,
girdi zengin bir cücenin kolunda
bahçesinde ebruliiii
hanımeli
açan eve.
Şimdi anlıyor ki mavi gözlü dev,
dev gibi sevgilere mezar bile olamaz:
bahçesinde ebruliiiii
hanımeli
açan ev..
Belki ben
o günden
çok daha evvel,
köprü başında sallanarak
bir sabah vakti gölgemi asfalta salacağım.
Belki ben
o günden
çok daha sonra ,
matruş çenemde ak bir sakalın izi
sağ kalacağım...
Ve ben
o günden
çok daha sonra:
sağ kalırsam eğer,
şehrin meydan kenarlarında yaslanıp
duvarlara
son kavgadan benim gibi sağ kalan
ihtiyarlara,
bayram akşamlarında keman
çalacağım...
Etrafta mükemmel bir gecenin
ışıklı kaldırımları
Ve yeni şarkılar söyleyen
yeni insanların
adımları...
soyadı kanunun çıkmasıyla birlikte başvurusunu yaparken ki "-soyadınız ne olsun beyfendi?" sorusunun üzerine "hiçbir şey yani kelimenin tam anlamıyla ran" olsun diye cevap vermiş mavi gözlü proleter dev.
türkiye cumhuriyeti'nin en ünlü ve en kaliteli şairidir; 1902-1963 yılları arasında yaşamış olan şair, osmanlı'nın son dönemlerinde şiir yazmaya başlamış, işgal istanbulundan, anadolu'ya savaşmak için kaçmış, tkp'ye katılmış, oradan da batum'a ve moskova'ya geçmiştir. yeni bir devrimle sarsılmış o günün rusya'sında henüz ortodoksluk batağına düşmemiş marksizmin etkisindeki yepyeni fikirlerle karşılaşmış, *devrimci sanat akımları ve sanatçılarla yüz yüze gelmiştir. doğu halkları üniversitesi'nde * aldığı eğitimin ardından, türkiye'ye dönmüş ve tkp'nin gizli örgütlenmesinde aktif çalışmış, dönem dönem tutuklanmıştır. 1938 yılında harp okulu öğrencilerini isyana teşvik etmekten dolayı yargılanmış ve hapis cezasına çarptırılmıştır. 1950 yılına kadar değişik hapishanelerde yatan şair, bu arada kesintisiz olarak ciltler dolusu şiir yazmıştır. 1950'de çıkarılan bir afla serbest kalmış, kendisini askere alma provokasyonu nedeniyle, ülkeyi gizlice terk etmiştir. 12 yıl boyunca ağırlıklı olarak moskova'da yaşamıştır. burada hem şiir yazmış, hem, tkp için çalışmaya devam etmiş, bizim radyo'nun kurulmasını sağlamıştır. radyoda sunuculuk yapmış, kendi sesinden şiirlerini okumuştur. yaşamının son döneminde en güzel şiirlerini yazmış, o güne dek yaşadığı çok sayıda aşkın sonuncusu olan vera ile evlenmiştir. 1963 yılında kalp krizi sonucunda * yaşama veda etmiştir. mezarı moskova'da sanatçıların gömüldüğü ünlü mezarlıktadır.
tüm eserleri:
835 satır (1929 şiir)
jokond ile si-ya-u (şiir)
varan 3 (1930 şiir)
1+1=1 (şiir, nail v. çakırhan ile)
sesini kaybeden şehir (1931 şiir)
benerci kendini niçin öldürdü (1932 şiir)
gece gece telgraf (şiir)
kafatası (oyun)
bir ölü evi yahut merhumun hanesi (oyun)
bu bir rüyadır (1934 operet)
portreler (1935 şiir)
taranta babu'ya mektuplar (1935 şiir)
unutulan adam (1935 oyun)
simavne Kadısı oğlu şeyh bedreddin destanı (1936 şiir)
it ürür kervan yürür (fıkra, orhan selim adıyla)
alman faşizmi ve ırkçılığı (çeviri-derleme)
sovyet demokrasisi (inceleme)
yeşil elmalar (roman)
la fontaine'den masallar (1949 masal,ahmet oğuz saruhan adıyla)
saat-21-22 şiirleri (1965 şiir)
inek (1965 oyun)
ferhad ile şirin (1966 oyun)
enayi (oyun)
kan konuşmaz (roman)
memleketimden insan manzaraları (1966 şiir,5 cilt,1966-1967)
rubailer (1966 şiir)
dört hapisaneden (1966 şiir)
yeni şiirler (şiir)
sabahat (oyun)
ocak başında /yolcu (oyun)
yusuf ile menofis (1967 oyun)
kuvayı milliye (1968 şiir, kurtuluş savaşı destanı adıyla : 1965)
kemal tahir'e mapushaneden mektuplar (mektup)
cezaevinden memet fuat'a mektuplar (mektup)
sevdalı bulut (masal)
son şiiirleri (1970 şiir)
bursa cezaevinden va-nü'lara mektuplar (mektup)
demokles'in kılıcı (1974 oyun)
nazım ile piraye (1975 mektup)
nazım'ın bilinmeyen mektupları (1986 mektup, adalet cimcoz ile mektuplaşmaları)
yatar bursa kalesinde (1988 şiir)
hikayeler (1991 hikaye)
çeviri hikayeler (hikaye)
"Ben hem kendimden bahseden şiirler yazmak istiyorum, hem bir tek insana, hem milyonlara seslenen şiirler. Hem bir tek elmadan, hem süpürülen topraktan, hem
zindandan dönen insan ruhundan, hem kitlelerin
daha güzel günler için savaşından, hem bir tek
insanın sevda kederlerinden bahseden şiirler yazmak
istiyorum, hem ölüm korkusundan, hem ölümden korkmamaktan
bahseden şiirler yazmak istiyorum."
sözleriyle ölümsüz şair sıfatının kendine ne kadar çok yakıştığını insana bir kez daha anımsatan şiir ustası.
"ben bir insan, ben bir türk şairi nazım hikmet, ben tepeden tırnağa insan, tepeden tırnağa kavga, hasret ve ümitten ibaret" sözleriyle kendini tanımlayan ve bu tanımda da haklı olan şair.
kendisinin zamanında çelişkili ifadeleri olsa da mesela;
beni stalin yarattı demesi ve stalin için yazdığı seviyorum onu marks ve engelsi sever gibi vs. düşünceleri içeren şeylerin stalin baskısıyla yazılmış olabileceği bir gerçektir.
sevdiğim ve takdir ettiğim bir insandır nazım hikmet. bilhassa;
yaşamak bir ağaç gibi tek ve hür ve bir orman gibi kardeşçesine cümlesi ve de
bulut mu olsam
denizin üstünde ala bulut
yüzünde gümüş gemi
içinde sarı balık
dibinde mavi yosun
kıyıda bir çıplak adam
durmuş düşünür..
bulut mu olsam
gemi mi yoksa?
balık mı olsam
yosun mu yoksa?
ne o,ne o, ne o.
deniz olunmalı oğlum,
bulutuyla, gemisiyle, balığıyla, yosunuyla... şiiriyle beğenimi toplayan kişidir.
Neden öldün Nâzım? Senin türkülerinden yoksun ne yapacağız
şimdi
Senin bizi karşılarkenki gülümseyişin gibi bir pınar bulabilecek
miyiz bir daha?
Senin gururundan, sert sevecenliğinden yoksun ne yapacağız?
Bakışın gibi bir bakışı nereden bulmalı, ateşle suyun birleştiği
Gerçeğe çağıran, acıyla ve gözüpek bir sevinçle dolu?
Kardeşim benim, nice yeni duygular, düşünceler kazandırdın
bana
Denizden esen acı rüzgâr katsaydı önüne onları
Bulutlar gibi yaprak gibi uçarlar
Düşerlerdi orada, uzakta,
Yaşarken kendine seçtiğin
Ve ölüm sonrasında seni kucaklayan toprağa
Sana Şili'nin kış krizantemlerinden bir demet sunuyorum
Ve soğuk ay ışığını güney denizleri üstünde parıldayan
Halkların kavgasını ve kavgamı benim
Ve boğuk uğultusunu acılı davulların, kendi yurdundan...
Kardeşim benim, adanmış asker, dünyada nasıl da yalnızım
sensiz
Senin çiçek açmış bir kiraz ağacına benzeyen yüzünden
yoksun
Dostluğumuzdan, bana ekmek olan,
Rahmet gibi susuzluğumu gideren ve kanıma güç katan.
Zindanlardan kopup geldiğinde karşılaşmıştık seninle
Kuyu gibi kapkara zindanlardan
Canavarlıkların, zorbalıkların, acıların kuyuları
Ellerinde izi vardı eziyetlerin
Hınç oklarını aradım gözlerinde
Oysa sen parıldayan bir yürekle geldin
Yaralar ve ışıklar içinde
Şimdi ben ne yapayım? Nasıl tanımlar
Senin her yerden derlediğin çiçekler olmaksızın bu dünya.
Nasıl dövüşülür senden örnek almaksızın,
Senin halksal bilgeliğinden ve yüce şair onurundan yoksun?
Teşekkürler, böyle olduğun için! Teşekkürler o ateş için
Türkülerinle tutuşturduğun, sonsuzca.
Usanınca gerçeklerin yalanından,
kaygan, yüzsüz baskıdan,
tunç Nâzım'ı anımsarım
ve sesini
biraz hançerimsi :
"Merhaba kardaşım...
Ne o, neden yüzün asık öyle
Boş ver!
Yoksa şiir mi takıldı bir yerde?
Gel, birlikte bitirelim.
Paran mı yok?
Bakarız bir çaresine, dert değil.
Kız mı?
Aldırma bulunur..."
Oysa asıl kendisinde var bir şey,
içini kemiren
yüz çizgilerinden dehşetle akan :
"Hepsi iyi de,
şu yürek ağrısı...
Adam sen de
ağrıyadursun, yaşıyoruz ya..."
Kimisi için şiir bir roldür,
Kimisine bir dükkân,
kazançtır.
Onun içinse ağrıdır şiir,
rol değil.
Nâzım'ın yüreği de ağrıdı durdu işte.
Üzerine titreyen doktoru bir gün,
hani pek de güvenemeyerek,
uyarmıştı beni :
"Bakın" demişti,
"keskin konulardan kaçının ki
ağrımasın Nâzım'ın yüreği..."
Hey gidi doktor...
Hastanız gitti.
Yaramadı çabalarınız.
Yüreğiyse onun
gizli gizli çarparak
sürdürdü ağrısını
ölümünden sonra da.
içindeki acı için ağrıyor,
Türkler için, Ruslar için ağrıyor,
kendisi gibi mahpusta özgür olanlar için
özgürlükte mahpus gibiler için
ağrıyor.
Hapishane acılarıyla yanan o yürek
- ölümden sonra bile -
dinlemiyor doktorları,
korkak olduğumuz zaman
ağrıyor.
Neme gerek dersek
ağrıyor.
Onun gibi açık yürekle :
"Merhaba kardaşım..."
diyemezsek ağrıyor...
Varsın ağrısın
hepsi için yüreklerimiz,
tek ağrımasın Nâzım'ın yüreği.
kendisini komünist olmakla suçlayan (bkz: ideolojik görüşü suç olarak görebilen kişi ya da kişiler) zihniyete verdiği cevap şöledir..
Aya gidilecek, daha da ötelere,
teleskopların bile görmediği yere.
Ama bizim dünyada ne zaman kimse aç kalmayacak,
korkmayacak kimse kimseden,
emretmeyecek kimse kimseye,
yermeyecek kimse kimseyi,
umudunu çalmayacak kimse kimsenin?
işte ben komünistim bu soruya karşılık verdiğim için
