lirikler, ezgiler, zaman zaman sizi kendinizden geçiren enstruman sesleridir müzik. zaman zaman dertlerinizi dile getiren, zaman zaman dertlerinize ortak olan notalardır. hikayeleri vardır bazılarının. bazıları mutlu eder, bazıları ağlatır, bazılarıysa ağlamaktan beter eder. peki sanatın dalı olarak görülen müzik, sanatın dalı mıdır yoksa dalları besleyen gövde midir?
sanat nedir? sanat sanatçının bir eseridir. peki sanatçı kimdir derseniz? sanatçı hiçbir etken altında kalmadan; hiçbir amaç gütmeden, bir eser meydana getirendir. ressam, şair, yazar, müzisyenin ortak adıdır. özgür kişilerdir. resimler, müzikler, kitaplar, filmler bir sanatçının elinden çıktığında hepsi sanat eseridir. hepsi herhangi bir amaçla üretilmemiş olsa dahi izleyenler, dinleyenlerde bir etki yaratır. kimi zaman ders verici nitelikte olur lakin sıkmadan, tam ayarında olur. peki müzik neresindedir bu bütünün?
bir video veya bir ses dosyası. tok sesli bir adam şiir okuyor
bir gün anlarsın hayal kurmayı,
beklemeyi,
ümit etmeyi.
bir kirli gömlek gibi çıkarıp atasın gelir,
bütün vücudunu saran o korkunç geceyi.
lanet edersin yaşadığına,
maziden ne kalmışsa yırtar atarsın.
o zaman bir çiçek büyür kabrimde kendiliğinden,
bir gün seni sevdiğimi anlarsın...
fon da yavaş bir müzik. harfler, sözcükler, dizeler bu kadar anlamlı olmamıştı, olamazdı. hiçbir şey bu kadar duygulandırmamıştı, duygulandıramazdı
filmden bir görüntü. kahramanımız karanlık bir koridordan ilerliyor, elinde silah. belli ki düşmanı çıkabilir her an bir yerden. kahramanız karanlık koridordan ilerlerken fonda yine bir müzik. lakin bu sefer gerilimli, tansiyon artırıyor; yavaş ritimde ama içinize işliyor, korkuyorsunuz. her an düşman çıkabilir bir yerden.
bir fotoğraf veya resim galerisi ortamda fotoğrafların anlattıklarıyla, onların yansıttığı duyguyla paralel yönde bir müzik çalıyor, kısık seste, sinsice.
fotoğraflardan oluşturulmuş bir video, slayt şeklinde. fotoğraflarda yaralı insanlar var, çocuklar var, masumlar biri yerde yaralı yatıyor, kanaması var. oluk oluk akıyor kan, kıpkırmızı. bir tanesinde anne var sarılmış yavrusuna, daha küçücük çocuk; her şeyden habersiz, ağlıyor. çevrede koşuşturan insanlar. anne çocuğunu korumaya çalışıyor, sımsıkı sarılmış, sımsıkı fonda bir müzik, sözler yok, enstrümantal. ama öyle şeyler anlatıyor ki, öyle şeyler fısıldıyor ki kulağınıza hiçbir kelime anlatamaz. bak diyor, gör. bazı insanlar bazılarına, kağıt parçası uğruna, oturduğu koltuk uğruna, senden farksız olan, sadece senden farklı yerde doğmuş bir çocuğu acımazsızca öldürüyor. aklından geçiyor: o çocuk ben olabilirdim tarifsiz pişmanlık var yüreğinde, sen yapmadın ama insanlığından utandın.
peki reklamlar. ortalama otuz saniye ekranda ürün, marka tanıtılıyor. mutlaka müzik var reklamda; ya reklam boyunca ya da markanız ekrandayken. hatta bir ara özellikle çocukların tüketiminde olan ürünlerde modaydı. rap bir şarkıyla ürününü tanıtmak.
biz akıllı küçükler, x sütünü içer. yov..
benzeri, salaklaştıran reklamlardı. araba tanıtan reklamlarda rock müzik oluyor genelde bak, enstrümantal genelde.
bu ve bunun gibi durumlar. müzik neden sanatın diğer dallarıyla iç içe? her yerde neden onun izi var? o güzel dizeler fonda müzik olmadan neden okunmuyor? film müzikleri neden önemli bu kadar? resimler veya fotoğraflar fonda müzik olmayınca daha az mı anlatıyor derdini? müzik güçlendiriyor mu bu eserleri? evet, müzik eserin verdiği mesajı güçlendiriyor. eser fısıldarken kulağına o duyguları, arkasına müzik olunca bağırmaya başlıyor. müzik cesaretlendiriyor biraz.
şimdi murathan munganın dizeleri okunurken arkada yavaş bir müzik yerine sert veya hareketli müzik olsaydı veya hiç müzik olmasaydı eğer dinleyici o kadar kolay anlayabilecek miydi o duyguları veya şiirdeki kendini bulabilecek miydi? hayır. filmde gerilimli bir sahnede alakasız bir müzik koysaydık izleciyi o kadar korkacak veya gerilecek miydi? hayır. bununla ilgili bir video vardı hatta internette. böyle film müziklerini değiştirmişler, normal izlediğinde acayip korktuğun bir sahnenin müziğini değiştirmişler, daha hareketli bir şey koymuşlar. aynı sahneye sen gülüyorsun, müzik sayesinde. resimler fotoğraflar müzikle konuştuğu kadar konuşacak mıydı fonda müzik yokken? fotoğrafta yavrusunu korumaya çalışan annenin dediklerini duyabilecek miydiniz, çığlıklarını veya fonda müzik olmasa? peki ya reklamlar. kapitalizmin kalesi dediğimiz, pazarlama şekli. bir araba reklamında arabanın bir yolda ilerlemesi arka planda müzik olmasaydı etkiler miydi seni o kadar? reklamlar ki bir çok araştırma sonucu yöntemler bulunup hedef kitleyi en üst düzeyde etkilemek amacıyla oluştururlar, en üst düzeyde satış için. reklamlar bu sanatı bu kadar sıklıkla kullanıyorsa insanları diğer şeylerden fazlasıyla etkileyen, kendine çeken bir şeydir müzik.
müzikle gülersin, ağlarsın, mutlu olursun, sebepsiz yere yüzün güler. müzik tılsımlıdır, içinde yüzersin. sadece o sanatı icra edenler için değil bu dinleyiciler için de böyledir bu. evet müzik bence bir sanat dalı değil, sanat dallarını besleyen gövdedir; sanatın temelidir. dediğim gibi müziksizken söylemek istediklerini fısıldayarak söyleyen, mesajını kısık sesle veren eserler müzikle bağırırlar, haykırırlar.
