--spoiler--
islam ekonomi sistemini özetleyen temel prensip... salih mirzabeyoğlu tarafından, iktisat ve ahlak isimli eserde sistematize edilmiştir. bu prensibi en çok bilmeyenler de müslümanlardır. onlar kapitalizmin abdestli modelinin islami olduğunu sanırlar ve "komşusu aç iken tok yatan bizden değildir" ölçüsünü hiçe sayarlar.
kapitalizm, bilindiği gibi, üretim araçlarını, üretim gücünü ve mülkiyet hakkını tümüyle veya kısmen özel kişilere devreden ekonomi düzenidir. kapitalizmin temeli, teşebbüs hürriyetidir. prensip olarak, toplumu oluşturan tüm bireyler bu hürriyete sahiptir. fakat pratikte bu imkansızdır. üretim kaynakları sınırlı olduğu için, teşebbüs hürriyeti de ancak küçük bir azınlık için geçerlidir. küçük azınlık sermaye ve mülkiyetin önemli bir bölümünü ele geçirir; geri kalan büyük çoğunluğa onların artıklarıyla beslenmek, onlara hizmet sunarak geçinmek ve geçinebilmek için birbirini yemek düşer. tek kelimeyle kapitalizm, az sayıda insanın çok sayıda insana para ve güç olarak tahakkümüdür.
sosyalizm ise, adındaki "toplumcu" düşünceye rağmen, pratikte devletçi bir felsefedir. kapitalizmin onlarca çeşidi vardır, bunların hepsinin de temel özelliği, özel kişilerin yerine devleti koymasıdır. sosyalizmde tek üretici vardır; devlet; toplum, devlete hizmet sunmakla mükelleftir. toplumun mülkiyet hakkı, ancak barınma gibi çok sınırlı ve temel ihtiyaçlardan ibarettir. yani yoktur. tek sermayedar devlet olduğu için, devlete karşı herkes bir tür eşitlik içindedir. sosyalizm toplumun tamamını kucaklar; ama onlara bir hürriyet tanımaz. bu yönden ona "devlet kapitalizmi" veya düpedüz etatizm (devletçilik) diyenler vardır.
işte islam ekonomi modeli, bu ikisi arasında yeni bir çözümdür. islam tarihinde mudarabe sitemi, yani "emek sermaye ortaklığı" şeklinde teorik olarak yer ettiyse de, pratikte sistematize edilememiştir. bununla beraber, onun işlevini vakıflar ve zekat müessesesi yerine getirmiştir. bu gibi olgular, sermayenin belli ellerde toplanmaması için bir tür araç görevi görmüşlerdir. kar, elde edildiği andan itibaren, tekrar toplum yararına sunulmuş ve dağıtılmıştır. bundan dolayı, islam toplumlarında bir kapitalist sınıf hiçbir tarihte oluşmamıştır.
ferdi mülkiyet hakkına bağlı cemiyet sermayedarlığı, islam ekonomi sisteminin iki geleneksel prensibine dayanır: 1) faiz yasağı, 2) zekat şartı... sermayenin emeği aradan çıkararak kendi kendini semirtmesi demek olan faiz, bütünüyle reddedilmiştir. sermaye ve emek, ortaklık kurarak, kapitalizmin "patron" sınıfı ortadan kaldırılmış, onun yerine sermaye ve emek, üretimde ve kazançta "hissedar" kılınmıştır. bu sitemde de toplumun bütününü kucaklamak, bir tek aç ve işsiz bırakmamak ve bütün bir ekonomik düzeni bir tür "koopratif"e çevirmek esastır. herkesin üretimden hissesini alacağı ve aldıktan sonra da aldığını yeniden kamu yararına sunacağı bir sistem...
bu yüzden o, ne birey sermayedarlığı, ne devlet sermayedarlığı, yalnız cemiyet (toplum) sermayedarlığıdır. gerçek bir toplumculuktur...
"Bireysel iş faaliyetini temel almakla beraber, mümkün olduğu kadar az zaman içinde milleti refaha, memleketi mamurluğa eriştirmek için, milletin genel ve yüksek menfaatlerinin gerektirdiği işlerde, özellikle ekonomik alanda devleti fiilen alâkadar kılmak.... prensibimizdir" (K. Atatürk)
Yani Kemalizm'deki yansıması "özel girişimi toplumsal/ulusal yarara feda etmemek ve toplumsal/ulusal çıkar için de bireyi ezdirmemek" diye özetlenebilir.
ekşi sözlükte yerleyeksan nicki ile yazan arkadaşımızın salih mirzabeyoğlu referansı ile ele aldığı konudur. dikkatimi çekti bu alıntılamayı ben yapacaktım ancak ilk kısmı yapılmış, diğerleri ise şu linkten okunabilir uzun uzadıya alıntılama yapmak istemiyorum. mutlaka okunmalı diye düşünüyorum; https://eksisozluk.com/mu...t-sermayedarligi--2797462
