tarihimizin en karışık, en bulaşık tiplerinden biri... bir jöntürk, ama sıkı bir ittihat ve terakki düşmanı... daha doğrusu, prens sabahattin'in adamı, ahrar fırkasından... yanılmıyorsam, 31 mart kundakçılığına yol açan serbestî gazetesinin de sahibi... said-i nursi de bu gazetede yazıyor o ara; ama o her nasılsa ittihatçı dostu. çok karışık ilişkiler.
bir söylentiye göre, galata köprüsü'nde gazeteci hasan tahsin'i vuran katil, "al mevlan, bu sana!" diye bağırmış; asıl mesaj onaymış...
bir kürd olan mevlânzade, prens sabahaddin gibi koyu ingiliz yanlısıdır. 31 marttan sonra ingiliz işgâli altındaki kahireye kaçar. orada serbestînin yayınlarına devam eder. parise geçer, kürd şerif paşanın himayesinde yine yayınına devam eder. daha sonra, paris barış görüşmelerinde (1919) ingilizlerle beraber bağımsız bir kürdistan kurmak isteyecek olan kürd şerif paşa, hatıralarında mevlânzadenin paraya ve sefahete düşkünlüğünden ve kötü bir karakteri olduğundan bahsedecektir.
bir ara ingilterenin himayesindeki atinada, yunan istihbaratının maddî desteğiyle faruk ve cihad dergilerini de çıkaracak olan mevlânzade rıfat, sonra hiçbir şey olmamış gibi, o kadar düşmanlık ve olayın üstüne türkiyeye dönecek, kanlı bıçaklı olduğu ittihatçıların kanatları altına girecek ve türk teavün cemiyeti çalışmalarına iştirak edecektir.
ittihatçılardan aldığı bilgiyi abdülhamite, abdülhamitten aldığı bilgileri de ittihatçılara satan değişik bir adam. tabii işin iç yüzünü abdülhamit öğrenince kendisine yanlış bir bilgi veriyor ve bu yanlış bilgi neticesinde ittihatçılar kendilerini bir anda abdülhamit'in kucağında buluveriyor. bunun üzerine ittihatçılar mevlanzade hakkında ölüm kararı alıyorlar. mevlanzade de köstenceye kaçıyor. fakat burada parası bitince, kendisini vurdurmak isteyen ittihatçılara mektup yazarak borç para istiyor. kısacası artık nesli tükenmiş bir anlayışı temsil eden garip bir adam. kalmadı böyle renkli ve garip adamlar artık.
yüzelliliklerden biridir. Senelerce muhalefet ettiği ittihad ve terakki üyelerinden para dilenir hale gelmiştir. 8 Eylül 1930 tarihinde Halep'te ölmüştür.
