bugünkü karalama defteri 'nde tanıdığım tonton yazar.
programda ünvan olarak tiyatro eleştirmeni yazıyordu.
ayrıntılı olarak tanımak isteyenler için biyografisi ve eserleri;
biyografisi:
17 Haziran 1927'de istanbul'da doğdu. Galatasaray Lisesi'ni (1946), istanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ni (1950) bitirdi. Öğrencilik yıllarında beş yıl istanbul Belediye Konservatuvarı'na devam ederek Ferdi von Statzer'den piyano dersleri aldı. Yüksek lisans yapmak için Londra'ya, daha sonra bale, opera ve tiyatro eğitimi için Rockefeller Vakfı bursuyla New York'a gitti. Bir süre Kavaklıdere Şarapları'nda yöneticilik yaptı. Yazı yaşamına edebiyat, opera ve bale eleştirmenliği ile başladı. Forum dergisini ve yayınlarını yönetti. Ulus gazetesinde 15 yıl boyunca tiyatro eleştirileri yazdı. Kuruluşundan itibaren Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tiyatro Bölümü'nde otuz yılı aşkın bir süre öğretim üyesi olarak çalıştı ve 1994'te emekli oldu. Emeklilikten sonra Boğaziçi ve Bilkent üniversitelerinde üçer yıl "Kültür Tarihi" dersleri okuttu. Amerika, Almanya ve Japonya'da konuk öğretim üyesi olarak dersler verdi. Ayrıca Amerika, Sovyetler Birliği, Çin ve Ortadoğu ülkelerinde konferans turnelerine çıktı. Radyo programları hazırladı, belgesel film senaryoları yazdı. Geleneksel Türk tiyatrosunun kökenleri, etkileşimleri ve kültürel boyutları üzerinde uzmanlaştı. Batı etkisiyle gelişen Türk tiyatrosunun dönemlerini belgelere dayalı bir yöntemle araştırdı. Karşılaştırmalı tiyatro araştırmalarının öncülerinden biri oldu. Bazıları yabancı dillerde olmak üzere 50 kadar kitap, 1500 kadar bilimsel inceleme, tanıtma-eleştiri yazısı ve ansiklopedi maddesi kaleme aldı. Türk Dil Kurumu Bilim Ödülü (1970), Türkiye iş Bankası Bilimsel Araştırma Ödülü (1980), Sedat Simavi Sosyal Bilimler Ödülü (1983), Fransa Hükümeti'nin "Officier de l'ordre des Arts et des Letres" nişanı (1985), italya Cumhurbaşkanı'nın "Şövalyelik" nişanı (1991), Türkiye Bilimler Akademisi Hizmet Ödülü (1998) gibi ödül ve nişanlar aldı.
Başlıca Eserleri:
Gönlü Yüce Türk. Yüzyıllar Boyunca Bale Eserlerinde Türkler (1958), Kırk Gün-Kırk Gece. Eski Donanma ve Şenliklerde Seyirlik Oyunlar (1959), Dionisos ve Anadolu Köylüsü (1962), Bizans Tiyatrosu (1962), Türk Köylü Oyunları (1964), Geleneksel Türk Tiyatrosu. Kukla-Karagöz-Ortaoyunu (1969), Meşrutiyet Döneminde Türk Tiyatrosu (1908-1923) (1971), Tanzimat ve istibdat Döneminde Türk Tiyatrosu (1839-1908) (1972), Oyun ve Bügü. Türk Kültüründe Oyun Kavramı (1974), "Osmanlı Tiyatrosu". Kuruluşu-Gelişimi-Katkısı (1976), Dünyada ve Bizde Gölge Oyunu (1977), Osmanlı Şenliklerinde Türk Sanatları (1982), Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosu (1983), Geleneksel Türk Tiyatrosu. Köylü ve Halk Tiyatrosu Gelenekleri (1985), 16. Yüzyılda istanbul. Kent. Saray. Günlük Yaşam (1994), Minyatürlerle Osmanlı islâm Mitologyası (1998), 40 Gün 40 Gece. Osmanlı Düğünleri-Şenlikleri-Geçit Alayları (2000).
Tiyatro ile ilgili çalışmalarıyla tanınan önemli bir bilim adamıdır. Bir iki yıl önceye kadar Bilkent Üniversitesi'nde Türk edebiyatı bölümünde ders vermekteydi.
türk tiyatrosuna tartışılmaz biçimde en yetkin eserlerle katkıda bulunmuş ve eserleri daha çok birer derleme ya da ansiklopedik bilgi hazineleri olarak değerlendirilmesi mümkün müthiş çalışkan ve azimli bir bilim insanı. galatasaray lisesi ve hukuk fakültesi mezunu olmasına rağmen, tiyatro özelinde bütün görsel sanatları hepsinden öte sevmiş ve benimsemiştir.
17 haziran 1927 istanbul da vidin-bulgaristan asıllı seniha hanımla, rodos-yunanistan asıllı reşit bey in ikinci çocukları olarak dünyaya gelmiştir.
aile çocuklarına tevfik metin adını koyar. tevfik dedesinin adıdır.
1932 yaşında ablası nilüfer i 5 yaşındayken tifo dan kaybeder.
1934 de aile çavdar soyadını alır ve metin and bu dönemde hayatına tevfik metin çavdar olarak devam eder.
1932 doğumlu kardeşi tuncay çavdar la ki tuncay bey de ilerleyen yıllarda ünlü bir mimar ve tiyatro yönetmeni olacaktır, müzikle, sanatla, özellikle gösteri sanatıyla ilgili bir çocukluk geçirir.
ilkokulun ilk üç sınıfını yeni nesil adlı özel bir okulda tamamlayan metin bey, galatasaray a dördüncü sınıftan hazırlık okumadan kaydedilmiştir. çünkü özel ders alması sayesinde fransızcası oldukça yeterlidir.
ailesi istanbul da olduğu halde galtasaray ı yatılı okumuş olan metin bey ilerleyen yıllarda bu dönemine babam hayata açılayım diye istemiş şeklinde nakledecektir. galatasaray lisesin de fransızcasına almanca ve latinceyi de eklemiş, ilerleyen yıllarda ingilizceyi de öğrenerek yirmili yaşlarına neredeyse avrupa da konuşulan tüm dilleri bilecek bir donanımla atılacaktır.
babasının türk müziği merakına rağmen galatasaray sıralarını eskittiği ilk yıllarda batı müziğine merak sarar ve babasının isteği ile başladığı fasıllar yerine istanbul belediyesi konservatuvarında piyano ve müzik analizi dersleri almaya başlar.
latince, almanca ve fransızca donanımı sayesinde bir yandan da felsefeye merak sarmış, onlu yaşlarda bir çocuk olarak neredeyse tüm avrupa filozoflarını orjinal dillerinden okur.
bu arada 1936 yılında babası ile gittiği zati sungur un ilizyon gösterisinden oldukça etkilenmesinin etkisi ile de sahne sanatlarına ilgi ve tutku ile bağlanır.
1946 da istanbul üniversitesi hukuk fakültesine girer.
1950 de hukuk fakültesinden mezun olur ve hayatını an d soyadı ile geçireceği döneme adım atar.
annesinin büyük dayısı cenab and tarafından 23 yaşındayken evlatlık alınır.
cenab and, sevda and çiftinin çocukları olmamaktadır.
işte bu yüzden metin and üstadın, soyadına sahip olma süreci başlamıştır.
yüksek lisansını yapmak üzere londra ya gittiğinde hiç ingilizce bilmemesine rağmen, iyi derecede fransızca ve latince, orta seviyede de almanca bilmektedir.
ingilizceyi bbc dinleyerek, piyes ve öyküler okuyarak, ingilizce fransızca baskıları ezberleyerek kendi kendine orta seviyede öğrenir.
uluslararası ekonomik hukuk dalında çalışmaya karar vererek londra üniversitesine bağlı king's college'a yazılır.
bülent ecevit le de bu dönemde londra da tanışır ve neredeyse bir ömür sürecek dostluk ve arkadaşlıkları başlar.
yine aynı üniversiteye bağlı uluslararası ileri hukuk araştırmaları enstitüsünde nazi rejiminden kaçmış prf. schwarzenberger in açtığı yüksek lisans proğramına devam eder.
savaş ortamıyla alt üst olmuş londra sanat hayatını arşınlarken bir gecede hayatını değiştirmeye karar verir.
ben sevmedim bu işi diyerek hukuk öğrenimine son verir.
kavaklıdere şaraplarının başına geçmesine yetecek eğitimi almak üzere 1953 de almanyanın ren bölgesine geçerek bir matheus müller kuruluşunda şampanya üretimi üzerine dört beş aylık sıkı bir işçilik dönemi geçirir.
hayatının bu dönemini anlatırken, gece geç saatlere kadar tiyatrolarda, sahne gösterilerinde tutkumu doyurur, sonra 05:30 da kalkıp, yedide iş başı yapardım diyecektir.
türkiye ye döner dönmez kavaklıdere şaraplarının başına geçecektir.
1955 yılında on beş yıl boyunca bale ve tiyatro eleştirileri yazacağı ulus gazetesinde ilk yazısını kaleme alır.
50 li yılların başında ilk yazılarını yazdığı pazar postası, sonra ulus gazetesi, yeni ulus, forum ve yeni forum, 19 yıllık bir serüven aralıksız devam edecektir.
1956 da bir yıl sürecek rockefeller vakfı olanakları ile abd ye gider.
1958 de bir trafik kazası sonucu anneliği kollarında can verir.
uzun miras sorunları nedeniyle kavaklıdere şaraplarındaki görevinden ayrılır.
1958 yılında ankara üniversitesi dil tarih coğrafya fakültesinde öğretim görevlisi ve öğretim üyesi olarak görev alır.
tiyatro bölümündeki faaliyetleri sonucu 1969 da doktora tezini, 1975 de osmanlı tiyatrosu adlı teziyle doçentlik tezini, dünyada ve bizde gölge oyunu adlı teziyle de 1980 de profesörlük takdim tezini verir.
bu dönemler içinde 1975 yılında ege üniversitesi tiyatro bölümünde, 1976 da ankara devlet konservatuvarında konuk öğretim üyeliği yapmıştır.
profesörlüğü sonrasında 1983-84 de newyork üniversitesinde iki sömestr, 1986 da tokyo üniversitesinde, 1987 justus-liebig-almanya üniversitesinde birer sömestr konuk öğretim üyeliği yapar.
ayrıca 1995-97 yaz yarıyılında bilkent üniversitesinde, 1999-2004 arasında ise bilkent üniversitesinde dersler vermiştir.
1962 sovyetler birliği inceleme gezisi(bolşoy balesi ile haşır neşir oluşu), 1964 de beyrut, tahran, bağdat, kabil, karaçi, yeni delhi, bombay konferans turnesi, 1982 madrid , 1990 berlin, 1991 paris, 1993 belçika ve rusya konferans gezileri ile sahne sanatlarının dünya serüvenine ülkemiz adına notlar düşer.
ayrıca sayısız organizasyon, konferans, seminer ve gezilerle dünyanın dört bir yanında sahne sanatlarını incelemiş, türk sahne santlarına katkılarda bulunmuş ve türk sahne sanatlarını dünyaya tanıtmıştır.
(bkz: unima) nın kuruluşunda büyük katkıları ve desteği olmuştur.
sayıları 1500 ü bulan makalelerinin yanı sıra 54 adet kitabıyla da sahne sanatlarının türkiye serüvenine eşsiz anekdotlar ve katkılar sunmuştur.
kitaplarından bahsetmemek olmaz;
gönlü yüce türk- 1958.
türkiyede anadolu dansları- 1959
kırk gün-kırk gece-1959
dionisos ve anadolu köylüsü-1962
bizans tiyatrosu-1962
ataç tiyatroda-1963
türkiyenin tiyatro, halk eğlence ve gösterimlerinin tarihi-1964
türk köylü dansları- 1964
andre antonine-türklerle- 1965
tiyatro terimleri sözlüğü- 1966
geleneksel türk tiyatrosu- 1969
100 soruda türk tiyatrosu tarihi- 1970
meşrutiyet döneminde türk tiyatrosu- 1971
tanzimat döneminde türk tiyatrosu-1972
tiyatro klavuzu-1973
50 yılın türk tiyatrosu- 1973
oyun ve bügü-türk kültüründe oyun kavramı- 1974
karagöz-1975
türk minyatür ressamlığı-1976
resimli türk dansları tarihi- 1976
osmanlı tiyatrosu- 1976
karagöz-türk gölge tiyatrosu-1977
dünyada ve bizde gölge oyunu- 1978
istanbulda sihirbazlık- 1978
karagöz-1979
insanüstülük taslayanın içyüzü-1979
kültürel etkinlikler ve büyük kuruluşlar- 1981
osmanlı şenliklerinde türk sanatları- 1982
türk minyatür ressamlığı- 1982
türk minyatürü seçkisi- 1983
atatürk ve tiyatro-1983
cumhuriyet dönemi türk tiyatrosu- 1983
mevlana celalettini rumi ve dönenen dervişler-1983
şair evlenmesinden önce ilk türkçe oyunlar- 1983
türk tiyatrosunun evreleri-1983
geleneksel türk tiyatrosu- 1985
türkiyede kültür, gösterim ve iletişim-1987
saraya bağlı tiyatrolar- 1987
türkiyede italyan sahnesi-italyada türkiye sahnesi- 1989
eserlerinden bazılarıdır.
bu eserlerin büyük bir bölümünün amerika da yayınlandığını dikkate aldığınızda metin and üstadın türk sahne sanatlarının tanıtımı açısından nasıl bir cevher olduğunu biraz daha iyi kavramış oluruz.
metin and türk tiyatrosunu yaşatan nadide bir isim olarak, türk insanının, türk sanat camiasının asla unutmaması gereken eşsiz bir pınardır.
70'li yaşlarındayken girdiği derslerinde
şarap içen, içilmesine müsaade eden,
kızların mini etek giymelerini tercih
eden, mini etekli öğrencileri en ön
sıraya oturtan, mitoloji dersinde "en
uzun gece(21 aralık) ritüelleri"ni
anlattıktan sonra bir 21 aralık günü
nazlı eray'la evlenen, kuğulu parkın
yanındaki özenilesi evinin duvarlarını
marilyn monroe resimleri ile bezeyen,
derste yaptığı illüzyon numaralarıyla
öğrencileri şaşırtmayı başaran,
sınavdan bir hafta önce soracağı
soruları söyleyen, notları 50 ila
70 arasında değişen, 1 ekim 2008
tarihinde 81 yaşındayken dünyaya veda
eden şeker adam, hocaların hocası.
