anadolu direnişini ilk örgütleyen komutanlardan biri. anadolu direnişine en büyük katkıyı yapan komutanlardan biri. mustafa kemal'in havza'dan yaptığı çağrıya ilk destek veren komutanlardan biri...
sonradan atatürk tarafından "suikast davası" ile tasfiye edilir ve atatürk'ün ölümünden sonra inönü tarafından tekrar siyasete çağrılır; o zamanın tek partisi olan chp'den meclise girer... karabekir falan gibi...
mustafa kemal henüz samsun'a çıkmadan iç ve batı anadolu'da "gerilla savaşı" hazırlıklarını tamamlayan biri. hatta mustafa kemal'e konya'dan haber gönderir:
- ben hazırım, italyanlara daliym mi?
mustafa kemal ve karabekir ortak cevap verir:
- biz hazır diiliz. bekle!
ekleme: kardeşim burda bilgi veriyorum, niye eksiyi basıyorsun? tasfiye olayının veya ondan sonraki milletvekilliğinin sorumlusu ben miyim? lan hem cehalet dizboyu, hem öğrenmeye de karşısınız ya! ne oldu yani, senin doktrine mi dokunduk bilmeden?
1875 mersin-7 ekim 1941 tam adı mehmet cemal mersinli, kendi memleketinde bile pek az bilinir halbuki şehrin ana bulvarına ismi verilebilirdi.
konya da kuvayi milliye teşkilatının başında bulunmuş mersin-tarsus-adana direnişinin ankarayla koordinasyonunu sağlamıştır.
fransızlara karşı kullanmak üzere mersine ufak bir dağ topu ve kısıtlı miktarda mermisini yollamıştır.
italyanlara karşı bir direniş gösterme gereği duymamıştır,italyanlar konya içersinde yiyip içip gezmek dışında hiç bir faliyette bulunmamış turist gibi gelip gitmişlerdir.
en önemli özelliği, 1920 başında, istanbul ile anadolu hareketini birleştirmesi olmuştur. (amasya protokolü) son meclis-i mebusan ve misak-ı milli diye yarımyamalak bildiğimiz kurtuluş beyannamesi onun eseridir.
kemalist tarihte bu en önemli bağlantılar yoktur. onlar bir damat ferit ve ekibi masalı uydurmuş giderler. damat ferit, 1919'da, henüz yunanlılar'la çarpışmalar başlamadan ortaya çıkmış, çok da önemli olmayan bir figürdür. asıl kurtuluş savaşı, mersinli cemal paşa ve ekibinin hükümeti kurması, kendisini harbiye nazırı yapması sonrasında başlamıştır. anadolu'ya her türlü silah vs yardımı bu tarihten sonra yapıldı.
ve ingilizler tehlikeyi hemen sezerler. "anadolu hareketi istanbul'dan yönetiliyor". istanbul'u resmen işgal ederler. (nisan 1920). mersinli cemal paşa ve ekibini yaka paça malta'ya sürerler. anadolu hareketinin yolunu açarlar...
bu çok önemli gerçeği ilk farkedenlerden biri, ne yazık ki bir tarihçi değil, bir romancı olan kemal tahir'dir. kurt kanunu'nda hayıflanır:
- ah cemal, susmayaydın cemal, anlataydın cemal!
evet, mersinli cemal paşa anlataydı, tarih başka türlü yazılabilirdi. veya sürgünden döndükten sonra artık susmamasının şartları yoktu, bilemiyorum. ama şunu bilmek gerekir ki, bugün adı tek cümleyle geçiştirilen bu adam, milli mücadelenin en önemli kahramanlarından biridir.
Comandante! Türkiye'nin güneyindeki bütün düşmanları topraklardan atmıştır.
(bkz: 3 ocak mersinin kurtuluşu)
Bir mersinli olarak adana'yı da kurtarmıştır.
