aslolan yaratıcıya duyulan aşk olduğu için tasavvuf felsefesi karşı cinse duyulan aşkı mecazi olarak değerlendirmiştir. fakat edebiyat karşı cinse duyulan tanrısal aşkları kutsamıştır, leyla ile mecnun, kerem ile aslı, romeo ve juliet gibi. bu da toplumsal dönüşümün bir izdüşümüdür. bir felsefe olarak sekülerizmi devlet politikalarında veya siyasi tarih üzerinden takip etmektense bu tarz detaylar üzerinden anlamaya çalışmak taşları daha bir yerine oturtabilir.
