srebrenitsa katliamından sonra sırplar, boşnakların mezarı bulunmasın diye derin çukurlar açmışlar ve etrafını bitki örtüsüne uygun şekilde yeşillendirmişler.öyle ki uydu fotoğrafları bile işe yaramıyordu...
ta ki mavi kelebekler ortaya çıkana kadar... mavi kelebeklerin sayısındaki artış uzmanların dikkatini çekmişti. incelemeler yapılmaya başlandı...
mavi kelebeklerin yoğun görüldüğü yerlerde bitki örtüsünde ilginç bir zenginleşme vardı...
nedenini araştırırken korkunç gerçekle karşılaştılar...
o bölgeler toplu mezarlardı...
gömülen bedenler toprağa karıştıkça toprağın besleyiciliği artmıştı. topraktaki minarel ve protein zenginliği lavinia'ların ( ölüm çiçekleri) fışkırmasına sebep olmuştu...
bu çiçeğin özü ile beslenen mavi kelebeklerin sayılarının artması ve belli bölgelerde yoğunluk kazanması bu yüzdendi...
bu sayede 300 toplu mezar bulunmuştur...
işte bu yüzden bosna'da mavi kelebeklerin kanatları hem ölümün hem de yeniden doğuşun simgesidir.
Genelde mezarlık tarzı yerlerde olurlar. Tarihte, sadece ismi bilinen ancak izi bulunmayan bir katliamın ardında kalan cesetlerin bulunmasında katkıları olmuştur.
bosna ve kossovada katledilen sivillerin toplu mezarlarinin yeri bir süre gizli kalmiştir.bir süre sonra bölgeye gömülen cansız bedenlerin toprağa verdiği mineraller sayesinde misk otu denilen bir bitki türüyor ve o bölgede bu bitkini artmasiyla beraber mavi kelebek sayisinda hizli bir artis oluyor.
toplu mezarlar misk otunun çiktigi yerler arastirilarak bulunuyor.
bosna-hersekte insanlık, en korkunç katliamlardan, en feci dramlardan birine tanıklık etti. unutturulmak, belleklerden, hafızalardan silinmek istenen bu trajediye tanıklık eden topraklar, haykırmak, göstermek, dile getirmek istercesine bağrındaki toplu mezarları günyüzüne çıkartıyor sırbistanın tercih ettiği söylemle üç etnik grup arasındaki iç savaş; boşnakların söylemiyle soykırım olaylarının üzerinden geçen 19 yıl suç delillerini yok etmeye yetmedi. bosnada işlenen soykırımla yüzleşmeyi sağlayan ilk toplu mezarlar dünya gündemine vicdanları sızlatan görüntüler eşliğinde ana başlık konusu olarak girerken bugün artık birer istatistik verisi oldu mezarlar. staline atfedilen sözü anımsıyoruz: bir kişi ölürse cinayet, on kişi ölürse olay, yüz kişi ölürse istatistik olur.
istatistiklere göre:
avrupanın göbeğinde 312 bin kişi öldü
35 bini çocuktu
50 bin kadına tecavüz edildi
2 milyon kişi evini terk etti
18 bin kişi hala kayıp
bosna mavi kelebeğin izinde...
