"herzliebster jesu, was hast du verbrochen,
daß man ein solch scharf urteil hat gesprochen!
was ist die schuld, in was für missetaten
bist du geraten!"
Koro kısmıyla kahveyi daha önce ortaya çıkarılmamış bir içkiye dönüştüren eser.
Yaylı çalgıların insan sesiyle tatlı bir rekabeti gibi.
insan elinden çıkmış en büyük sanat eseridir. bach efendi'nin gelmiş geçmiş en zeki insan olduğunun da kanıtıdır.
einstein falan bok yesin, şu eseri yazmak için gerekicek, ölçülebilecek bir iq değeri yok.
en güzel, özel ve temiz yorumu hiç şüphesiz philippe herreweghe'dendir. yaşayan en büyük kontrtenör andreas scholl de herreweghe amcanın 1998 yılındaki matthaeus passion kaydında boy gösterir.
bwv244 numaralı eserdir. bu eser hakkında da diğer büyük bach passion ları gibi entry değil kitap yazmak gerekir.
şöyle başlayalım. bu eserdeki çok önemli bir öğe de- daha birçok öğe çok önemlidir ama- korodur. bu "koro" öğesi bu eserde abartılmıştır.
...burada jsbach 2(!) koro kullanacaktır !!!
soprano, alto, tenor ve bas´tan oluşan 2 koro sağ sol şeklinde orkestranın arkasında yerini almak zorundadır mattheus passion başlamadan önce.
..bununla da yetinmez !!!
buna bir de "çocuk" seslerinden oluşan bir tek sesli ayrı bir koro da ekler !! (bunu gerçekten yapar)...
ve gelsin müzik...
müzik konusu jsb tema olunca zor bir konudur. hele konu yazdığı passion müziğiyse...jsb şahsen öyle çok da dinsel etkiler altında kalmış bir şahıs olmasa da, gene de işinin hakkını vermeye çalışan son derece ciddiye alınabilir bir vatandaştı. o yüzden böyle önemli konularda yazdıklarının "sensasyon" yaratır düzeyde olmasına dikkat etmiştir.
derler ki mattheus passion da jsb çok fazla "sensasyon" istemiştir. diğer passionlarında 1 koro varken sensasyon olsun diye, burada 2 koroya müzik yazmıştır. tartışılır bu konu tabii...ama "2 koroya" müzik yazabilme yeteneğine sahip olmak konusu da bu tartışmaya dahil edilmelidir. burada "bach 2 koroya müzik yazdığında saçmalamış mıdır yoksa, çok da güzel müzik yazabilmiş midir" diye sormak lazımdır. cevabı : evet yazabilmiştir, üstelik daha iyisi olamayacak şekilde de o işi becermiştir , şeklindedir.
mattheus passion oldukça uzun bir eserdir. bu eserin bildiğim kadarıyla 60 dan fazla arya, choral, duetto, rezitative şeklinde bölümleri mevcuttur. hepsi ayrı ayrı eserdirler bunların. sözlükte bir sürü şarkı hakkında özel entryler mevcuttur. aslen madem bu, sözlükte böyledir, her arya, her rezitativ , her choral müzik hakkında en az 70 başlık açılabilir, konu "mattheus passion" olduğunda. sözlerini yazarsın müzikal oluşumlarda bahsedersin, ve yeterince uzun bir entry olmaya adaydır öyle bir başlık. çünkü olay, oldukça karmaşıktır.
burada , sözlük yazarına sadece bir "fikir" vermek babından ilk "giriş koro" sundan bahsedelim:
bu giriş müzik tarihininin enterasan girişlerindendir. mattheus passion "mi minör" tonunda inşa edilmiştir. oldukça karmaşık bir tema bulunmuştur. bu tematik "öğe" ye göre, tema, başlar, ama sona ermez !!! çok gariptir. tema ortalarında ikiye bölünecek, ve iki ayrı yapı bu 2´ye bölünmeyle oluşacaktır. bu " 2´ye bölünmüş yapı" bu şekliyle koroya uygulanacak, ve buradan 2 korolu yapıya yol alınacaktır...ve bu yol "alınır" !!! parçanın ortalarında "çocuk" sesleri -ki "suçsuzluğu" ve "masumluğu" temsil ederler- bu yapıya monte edilir. yapısal olarak en basit terimiyle "korkunç" bir kompozisyondur, bu yer.
...ve daha "binlerce" olay " gerçekleşir bu eserde.
ve en son , son derece dramatik bir "kapanış korosu" vardır bu eserin. çok problemli bir bölümdür bu da...
mattheus passion, çok büyük bir eserdir...dinlemeden ölmemek gerekir...ayrıeten ilk dinlediğimizde de - ki 2,5 saatlik korkunç karmaşık bir eseri tek seferde anlamak bir ütopyadır- öyle herşeyi anlayamayız. birçok kez dinlenmesi gerekir.
beni gerçek anlamda benden alan eserlerden biridir. betimlenmesi o kadar zor bir eserdir ki bu kelimer kifayetsiz kalacaktır. seven insanın gözyaşları bi nebze anlatabilir. ama sadece bi nebze.
johann sebastian bach'ı nasıl bilirsiniz? tabii ki bir deha olarak biliriz. işte bu dehalığın en önemli belgesidir matthaeus passion. en insani, en büyüleyici, en büyük olanın daima bach olacağını anlatır bana.
icra edilmesi oldukça zahmetli ve zor olan bu eseri chicago symphony orchestra'dan dinlersek, çok daha mutlu, mesut oluruz. sabah kalk dinle, akşam üstü güneşi batırırken dinle, gecenin daraltıcı ve karanlık bir vaktinde dinle, yolda dinle, okulda dinle, her yerde dinle bu muhteşem besteyi. ve her dinlediğinde bach'a saygı duruşu çakmayı unutma.
