1450'de gutenberg tarafından uygulanan basım tekniği ile çalışan matbaa makinesi 1493 yılında osmanlı topraklarına getirilmiş, istanbul, uzun bir süre dünya yahudiliğinin basım ve yayın merkezi olmuştur...
ardından 1530'da italyan yahudisi sonsino ailesi italya'dan en modern matbaa makinelerini getirtmiş ve istanbul'un yahudi dünyasının basım ve yayın merkezi olmasını sağlamıştır. (not: bugün ingiltere'deki sonsino kitapevi bu aileye aittir.)
16. yy sonlarında yasef nasi'nin eşi reyna nasi'de (dona gracia mendes'in kızı) kendi evi olan belvedere köşkü'nde bir matbaa kurdurmuş burada eserler bastırmıştır.
reyna nasi, köşkte kurdurduğu matbaadan sonra da kuruçeşme'de bir matbaa daha kurmuştur.
15. yy sonunda osmanlı'ya gelen matbaa, 2. beyazıt tarafından türk ve müslüman tebaya yasaklanmış, matbaalarda osmanlıca, arapça ve farsça eserler basılması, çoğaltılması ve bunların satılması yasaklanmıştır.
işte tam 234 yıl boyunca osmanlı'da yahudiler, ermeniler, levantenler ve rumlar kendi dillerinde eserler basmış, çoğaltmış ve satmışlar, ama türk ve müslüman teba kendi dillerinde basılmış bir esere sahip olamamıştır...
hoş ibrahim müteferrika ilk müslüman türk matbaasını kurmuş, burada yalnız 17 kitap basabilmiştir. ibrahim müteferrika'nın vefatından sonra gelen 50 yıl boyunca ise sadece 1 kitap basılabilmiş osmanlı matbaasında...
yani "biz 19. yy başına kadar hiç kitap basamamışız" desek yeridir.
ama biz matbaanın icadından sonra 350 sene boyunca hiçbir şey ortaya koyamazken, avrupa milyonlarca kitap basmış, osmanlı tebası yahudiler, rumlar, ermeniler ve levantenler de avrupa'dan hiç geri kalmamıştır... https://galeri.uludagsozluk.com/r/2053239/+
dile kolay.
tam 234 yıl geri kalmışsın...
bugün de durumumuz pek farklı değil.
avrupa ile yahudiler ile aramızdaki 234 yıllık zaman farkını bu geri kalmışlıktan hiç taviz vermeden koruyoruz.
çalışılabilecek en mükemmel ortamdır. insanların okuyacağı kitapları bir bir ciltlemek, her birine özen göstermek, bu işin ayrıcalığıdır. bir gün bir kitabı elinize aldığınızda onun bir bütün halinde elinizde durmasını sağlamış kişiye teşekkür ediniz. ayrıca etrafta dolaşan o hafif tutkal karışımlı kağıt kokusu insanı alıp götürür bir yerlere.
(bkz: bally çekmek)
Ülkemize 300 yıl kadar sonra gelebilen(aslında istediğimiz ama avrupa posta idaresinin ihmali yüzünden geciken)ibrahim Müteferrika tarafından ilk kez kullanılan yazı basma aracı.
Bildiğim kadarı ile Osmanlı'ya ilk matbaa'nın gelişi 1490'lara dayanır. Reqonquista hareketinin sonucu olarka ispanya'dan atılan safaradlar kendi yanlarında matbaalarını Osmanlı'ya getirmişlerdir. Osmanlı'da özellikle osmanlıca kitap basımı olarak kullanılmaya başlaması ise lale devrine rastlar. Bunun müsebbibini bir çok aydın "matbaaya olan karşıtlık" olarak belirtmişlerdir. bunun neden olarak matbanın bu kadar geç aygınlaşmasına etkisi olduğu gibi ekonomik-siyasal ve diğer nedenler de gözardı edilmemelidir.
bununla bilikte osmanlı'da 1588'de 3.murad'ın fermanı ile avrupa'dan -dini konular dışındaki kitapların getirilmesi-serbestti. fakat pek tercih edilmiyordu; bunun nedeni ise "avrupalı matbaacıların kuzey afrikadaki yazı türlerini örnek almaları ve avrupa da kullanılan arapça hurufatın osmanlı okurları tarafından beğenilmemesi" , "pek çok basılı metinin yanlışlar içermesi" de matbaa açısından sorun yaratıyordu. bundan yola çıkarak pek çok osmanlı'da gün geldiğinde Kuran'ın da matbaada basılacağını düşünmüşlerdir. çünkü "kuranın elle çoğaltılması hem büyük bir sevaptı"(Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam Ortaçağdan Yirminci Yüzyıla, Suraiya Faroqhi/Tarih Vakfı Yurt Yayınları) hem de matbaanın bu şekilde yaygınlaşması bu işi yapanların sevabını elinden alacaktı. bunların yanında hristiyanlardan gelen bir icattı matbaa.(bu noktada osmanlı; yapılan askeri alandaki devrimlere bakıldığında çelişkili hareket etmiştir).ekonomik bir neden olarak da bir çok insan için kitap çoğaltmanın geçim kapısı olduğudur ve bunun yanında da herhangi bir uzmanı olmayan ve osmanlı'ya getirilmesi ekonomik açıdan maliyeti oldukça yüksekti.
osmanlı devletinde ilk matbaa lale devri'nde (1727), istanbul'da, sait efendi ve ibrahim müteferrika tarafından kurulmuştur.. şeyhülislam dini kitaplar dışındaki kitapların basımı için fetva vererek hattatlık sanatı ile uğraşanların işsiz kalmasını önlemeye çalışmıştır.. matbaada basılan ilk eser vankulu lügatı'dır..
