persli mani'nin kurduğu din değil, bizzat zerdüşt tarafından temelleri atılan mani ve mazdek tarafından devam ettirilmiş ve hatta halen daha devam etmekte olan din! iyilik-kötülük diyalektiğine danayanır! 3 ilahi dine çok benzer!
dinler arasındaki farklılaşmaların, yersiz ve faydasız olduğunu; herhangi bir ilmihal ve itimada bağlı olan kimselerin, kendisinden farklı inanç düzlemine sahip olanlardan eksik veya üstün bir yanının olmadığı iddaa eder.
hristiyanın müslümana, müslümanın yahudiye üstünlüğü yoktur. tanrılar aynı özden beslenir, nihayetinde, güzeli, erdemi konuşlandırmaya çalışırlar der. son tahlilde, aynı gayeye ulaşmaksa mesele, dinlerin ayrı ayrı anılmalarında ne gerek var ki? diye sormaktadır kendisi.
isa mesih in sözünü ettiği faraklit(holy spirit) in kendisi olduğunu söyleyen kurucu mani, zerdüşt rahiplerince derisi yüzülmek suretiyle hunharca ebedi berzaha intikal ettirilmiştir.
Mani dini ya da maniheizm 3'ncü yy.'da Pers imparatorluğu'nda Mani tarafından kurulan ve kısa sürede hızla büyük bir coğrafyaya yayılan bir din.Kutsal kitapları Arzhang'dır.
Mani dini en parlak dönemini 8'nci yüzyıla Uygur devletinin milli dini olarak ilan edilmesi ile yaşamışdır. Mani kelimesi eski Türkçe "Mengü" ve Çağatay Türkçesi'nde "Tanrı" demektir.
Mani dini'nin dünyayı görüşünde tanrısal aydınlık ile karanlık iki rakip olarak karşı karşıya durur. Bu ikisinin birbirleri ile mücadelesinde aydınlığın bir kısmı karanlığın içinde (dünyanın içinde) tutsak kalmışdır. Herhangi bir canı söndürmek, hatta bir meyveyi dalından koparmak bile tanrısal maddeye zarar verip aydınlığın tutsaklığını dahada uzatır.Işığın (aydınlığın) tutsaklığına ancak "seçilmişler" in yardımı ile son verilebilir. Seçilmişler hiçbir canlıyı incitmezler ve asla cinsel ilişkide bulunmazlar. Bu yüzden kendi başlarına geçimlerini sağlayamazlar ve "dinleyenler" onların ihtiyaçlarını temin ederler. Seçilmişlerin sindiriminde ışık ile karanlığın birbirinden ayrıldığına, dua ve şarkı yardımı ile bu elde edilen ışığın tekrar tanrıya geri döndüğüne inanılır. Ancak dinleyenler de günahlarını temizlemek için birçok inkarnasyonlardan geçmeleri gerekir.inanca göre dünyanın sonunda ışık ile karanlık ebediyen ayrılacaklardır.
--spoiler--
Ben, "beni insanların önünde inkar eden kişiyi ben de inkar ederim" diyen isa gibi kalpsiz değilim. Diyorum ki: Eğer bir kişi insanların önünde beni inkar ediyor ve bu inkar sayesinde kendi güvenliğini sağlıyorsa, söylediği şeyi ve yalanı sanki beni inkar etmiyormuş gibi görürüm ve o kişiyi suçlu bulmam.
--spoiler--
diyen mar mani hiya isimli düşünürün yaydığı öğretidir. o kadar kilit bir dindir ki, doğu avrupa'dan çin'e oradan hicaz bölgesine, kuzey afrika'ya ve ortaya çıktğı iran coğrafyasını hindistan'ı anadolu topraklarını etki altına alarak özellikle hristiyanlığı ve müslümanlığı derinden etkilemiş bir dindir. maniheizm sanıldığının aksine kıyıda köşede kalmış bir anlayış ya da din değildir, farklı konseptlerde kendini göstermiştir. pergamber mani'nin bu sözü ise maniheizmin inceden ve derinden etki kurmasını sağlamıştır. çünkü mani diğer peygamberleri fazlaca tutucu gören biriydi ve tüm anlayışları dinleri teolojileri sentezledi. belki de bu yüzden tüm coğrafyaları ve kültürleri etkilemeyi başardı. nitekim uygur türkleri de maniheistti.
maniheizm çok kilit bir anlayıştır gerçekten üzerine düşülmesi gerekir. ilk olarak ışık bahçeleri eseri okunarak irdelenmeye çalışılabilir ancak yeterli olmayacaktır emin olun. çünkü islam'ın son 1200 yıllık yolculuğunun içinde maniheizm hep vardı.
kişisel kanaatimi dillendirecek olursam maniheizm uyguladığı stratejiler ile gerçekten kendine hayran bırakan bir anlayıştır.
orta asya türk devletlerinde ilk olarak uygurlar tarafından kabul görmüştür. bu dinle birlikte uygurlar savaşçı özelliklerini yitirmişlerdir. bu inanış çiğ et yememeyi gerektirir.
uygur türklerinden bögü kağan (762) bu dini resmen kabul etmiş ve halkına kabul ettirmiştir. maniheizm kabul gördükten sonra devlete, kadın ve erkeklerden oluşan seçkin bir rahip heyeti gelmiştir.
ilk türk topluluklarından uygurlar'ın kabul ettikleri dindir. barış ve kardeşlik bu dinin önemli unsurlarından olduğu için uygurlar'da savaşçılık diğer türk topluluklarına göre az gelişmiştir.
