şemsi-i tebrizi 'nin bazı meclislerdeki sohbetleri sırasında, mevlana ile konuşurken aralarında geçen bahislerin,müritler ve inkarcılar tarfından sorulan sorulara verdiği cevapların derlenmesiyle oluşmuştur.
mevlana'nın hocası şemsi tebrizi tarafından yazılan, tebrizi'nin konya'ya geliş nedenlerini, mola cami yakınlarında nefahat-ül-üns denen yerde mevlana ile ilk karşılaştığı yeri, mevlana ile aralarındaki ruhani aşkı, aralarında geçen konuşmaların bazı kısımlarını yansıtan çok faydalı bir eserdir.
eserde sade bir türkçe ile türkçeleştirilmiş islami terimler kullanılarak türkçe'ye dönüş desteklenmiştir. eserde 40 makam, 4 kapı vardır. her makama yani huya, on kapı yani davranış denk gelir. makamlar; şeriat, marifet, tarikat ve hakikattir.
Hacı Bektaş-ı Velî hazretleri tarafından yazılmış olan bir eser. Hacı Bektâş-ı Veli'nin ehl-i sünnet itikadına sahip olduğu bu kitap üzerindeki incelemeler sonucu kanıtlanmıştır. bu olaydan sonra, makalât'ın Hacı Bektâş-ı Velî'ye ait olmadığı yönünde bilimsel* iddialar ortaya çıkıvermiştir.
