Hacı Bektaş-ı Velî hazretleri tarafından yazılmış olan bir eser. Hacı Bektâş-ı Veli'nin ehl-i sünnet itikadına sahip olduğu bu kitap üzerindeki incelemeler sonucu kanıtlanmıştır. bu olaydan sonra, makalât'ın Hacı Bektâş-ı Velî'ye ait olmadığı yönünde bilimsel* iddialar ortaya çıkıvermiştir.
eserde sade bir türkçe ile türkçeleştirilmiş islami terimler kullanılarak türkçe'ye dönüş desteklenmiştir. eserde 40 makam, 4 kapı vardır. her makama yani huya, on kapı yani davranış denk gelir. makamlar; şeriat, marifet, tarikat ve hakikattir.
mevlana'nın hocası şemsi tebrizi tarafından yazılan, tebrizi'nin konya'ya geliş nedenlerini, mola cami yakınlarında nefahat-ül-üns denen yerde mevlana ile ilk karşılaştığı yeri, mevlana ile aralarındaki ruhani aşkı, aralarında geçen konuşmaların bazı kısımlarını yansıtan çok faydalı bir eserdir.
şemsi-i tebrizi 'nin bazı meclislerdeki sohbetleri sırasında, mevlana ile konuşurken aralarında geçen bahislerin,müritler ve inkarcılar tarfından sorulan sorulara verdiği cevapların derlenmesiyle oluşmuştur.
