"insanların maddi yaşam koşullarını belirleyen onların bilinçleri değildir, bu maddi koşullar onların bilinçlerini belirler." seklindeki karl marks sozunun icerigidir. burada insanlarin tercihlerinin, kisiliklerinin, zihinsel aktivitelerinin ve butun yasam eslestirmelerinin maddi kosullar ile olan iliskisini inceleyen das kapital kitabindan bir fikri acilimdir. psikolojik ve sosyolojik acidan da cesitli bilim adamlari bu sozun ve sozun ait oldugu makalenin icerigini incelemistir ve hala da bu soz kaynakli cesitli acilimlar yapilmaktadir.
marks' ın analizleri sonucu ulaştığı gerçekliktir ki onu bu analize iten şey hegel' in tam aksi tezidir. öznenin dışındaki maddi koşullar öznenin bilincini belirler. bu koşullardaki "maddi" salt "para" demek değildir, öznenin dışında etrafını saran tüm evrendir.
marks gozlemlerin, gercek hayatta teyidi olan onermedir. kucucuk bir tarih turuyla gorebilirz ki, kolelige karsi cikan ilk kole, isyankar spartakus, efendilerin soyundan gelmekteydi, derebeyliklere karsi cikan tolstoyun babasi rusyanin en buyuk dereblerinden biriydi. fransiz devrimini gercek burjuvalar yapti. okullari, sanati , reformlari ve ronesansi burjuvalar gelistirip, yonlendirdi.
