m1 abrams, abd kara kuvvetleri ve deniz piyadeleri yanında mısır, kuveyt, suudi arabistan ve 2007 yılından beri avusturalya orduları envanterinde bulunan ana muharebe tankı dır. 1980'den başlayarak ortaya çıkan üç ana tipiyle (m1, m1a1 ve m1a2) amerikan ordusu tarafından kullanılan temel [tank] sınıfıdır. son üretilen m1a2 modellerinde yeni nesil zırh ve elektronik sistemler kullanılmıştır. tank adını 1968 ile 1972 yılları arasında görev yapan eski genelkurmay başkanı general creighton abrams'dan almıştır.
m1 abrams tankı daha önce kullanılan m60 patton tankı yerine ordu servisine alınmıştır. 1500 hp gücündeki gaz türbin motoruna, sofistike bir kompozit zırha, personel güvenliği için ayrı bir patlama hücresi içinde yalıtılmış mühimmat depolama kabinine sahiptir. 61.7 tonluk ağırlığı ile en ağır muharebe tanklarından biridir. ayrıca 120 mm'lik tank topu ile muharebe sahasında önemli bir üstünlüğe sahiptir. ilk çıkan m1 modelini elektronik ve zırh sistemlerinde yapılan geliştirmeler ile m1a1 ve m1a2 modelleri takip etmiştir.
tank komutanının top namlusundan bağımsız hedef belirleme sistemi, nişancının tespit edilen hedefler ile meşgül olurken tank komutanının yeni hedefler arayabilmesine imkan vermektedir. termal görüş sistemi, lazer telemetreli atış destek bilgisayarı ve stabilizasyon gibi m60 tanklarında da bulunan elektronik sistemler m1 tanklarının da standart donanımları arasındadır.
m1, tankı chrysler defense firması tarafından tasarlanmış, general dynamics corp. firmasının ohio lima tesislerinde üretilmiştir. 1980 yılında göreve başlamıştır. geliştirilmiş m1a1 tankı ise 1985 tarihinde amerikan ordusu envanterine girmiştir. m1a1 tankı alman leopard 2 tankında da kullanılan m256 120 mm smoothbore top taşımaktadır. bu tank ayrıca geliştirilmiş zırha ve nbc (nükleer-biyolajik-kimyasal) silahlara karşıda koruması bulunmaktadır. m1a2 tanklarında ise tank komutanı için termal kamera sistemi, elektronik navigasyon araçları ve dijital radyo alıcısı bulunmaktadır. m1a1 modelinin değiştirilen stabilizasyon sistemi sayesinde hareket halinde hedefi vurma yüzdesi büyük oranda artmıştır.
körfez savaşı, çöl fırtınası harekatı ve bosna iç savaşı sırasında tankın zırh özellikleri daha da geliştirilmiştir. tanka mayın imha aparatı takılabilir. m1 şasesi ayrıca m104 wolverine ağır taarruz köprüsünde kullanılmaktadır.
bugüne kadar 8.800 adet m1 veya m1a1 üretilmiş. bir tankın maliyeti modeline göre 2,300,000 ila 4,300,000 $ arasındadır.
yurtdışına satılan modellerinde farklı zırh özellikleri ve motor seçenekleri (örneğin tamamen dizel motor) de vardır.
şu anda kullanan ülkeler:
avustralya: 59 adet m1a1 aim sa,
mısır şimdilik 880 m1a1 ama ileride 755 adeti m1a2 sep istandartına getirilecek ve 250 adet m1a2 üstüne katılacak,
suudi arabistan 315 adet m1a2 ve 73 adet m1a1,
kuveyt 218 adet m1a2,
abd
1174 adet m1a2 (abd kara kuvvetleri)
4393 adet m1a1 (abd kara kuvvetleri)
403 adet m1a1 (abd deniz piyadeleri),
isveç ve yunanistan tankı denedi ama almamaya karar verdi.
çok iyi korunan m1a1 abrams ana muharebe tankında da seyreltilmiş uranyum ile kaplanmış bir çeşit chobham zırhı bulunmaktadır. ingiltere'de bulunan ingiliz ordusuna ait tesislerde üretilen chobham zırhı, konvansiyonel zırh tabakaları arasında reçineli bez matrisi içinde bulunan boşluklu seramik bloklardan oluşan bir zırh çeşididir. bu zırh tanka heat ve atgm mermilerine karşı favkalede üstün koruma sağlamaktadır.
ana silah türleri
m68a1 yivli top
m1 modelinde ilk olarak m68a1 105 mm yivli tank topu kullanılmıştı. bu top heat, yüksek patlayıcılı, duman mermisi, yüksek etkili anti-personel mermileri atabilmektedir. bu top birleşik krallık ordu donatım birimi tarafından l7 adıyla dizayn edilmiştir. m256 kullanılana kadar m1 üzerinde bu top kullanılmıştır.
m256 smoothbore gun
m1 modellerinde kullanılan m68a1 105 mm yivli top gelişen zırh teknolojisi sebebiyle etkisini yitirmeye başladı. bunun üzerine yeni nesil m1a1/a2 tanklarının üzerine m256 120 mm smoothbore (l44) top konulmuştur. bu topun dizaynı alman rheinmetall ag firmasına ait olup, general dynamics kara sistemleri bölümünde üretilmiştir. aynı top alman leopard 2a5 tankında da kullanılmaktadır. ancak almanlar bu topun daha uzun bir modelini leoprad 2a6'da kullanmıştır. l55 topu m829a2 mermisi ile t-90 veya t-80u tanklarını 4000 metreden (kontakt-5 era modelli nişangah ile) vurabilmektedir.
mühimmat çeşitleri
rus 3bk29 heat mermisi
apfsds (ingilizce:armor-piercing fin-stabilized discarding sabot, zırh delici kuyruktan dengeli ayrılabilen sabotlu mermi) sert alaşımlı malzemeden (tugnsten gibi) üretilen deliciler(penetratörler) taşıyan bu mermiler tankın gövdesini kinetik enerji ile delmektedirler. bazı kinetik enerjili mühimmatlarda ise azaltılmış uranyum (du-depleted uranium) kullanılmaktadır. bu mermiler düşman tankının zırhını uranyumun yarattığı kinetik enerjiyi kullanarak delmekte yada kullanılmaz hale getirmektedir. amerikan ordusunda bu mermiye 'gümüş mermi' de denilmektedir. çöl kalkanı operasyonunda irak tanklarına karşı çok başarılı olmuştur. ancak kullanılan uranyumun çevreye verdiği zararlar hala tartışılmaktadır.
heat (ingilizce:high-explosive anti-tank,yüksek patlayıcılı tanksavar mermisi)
mpat (ingilizce:multi-purpose anti-tank,genel amaçlı tanksavar) bu mermi her nekadar tanksavar olarak kullanılsada içerisine yerleştirilen proximity fuze sayesinde alçak uçuş yapan uçak ve helikopterlere karşıda kullanılmaktadır.
l44l44 (ingilizce) ayrıca m1028 120 mm anti-personel mermiside atabilir. bu merminin içerisinde 1.105 adet 10mm tungsten şarapnel parçacığı vardır. çifte fişeğine benzeyen bu mermi 500 m bir alan içerisinde ki piyade ya da hafif zırhlı düşman araçlarına karşı kullanılır.
ikincil silah türleri
mk19 bombaatar
12.7 mm m2 makinalı tüfek: komutan tarafından kullanılır.m1,m1ip ve m1a1 modellerinde bu silaha 3x zoom lu kısaca komutan silah sistemi de denilen araç içerisinden kumanda edilebilen görüş sistemi takılmıştır.'tusk' sistemiyle donatılan tanklara m2 ve mk19 bombaatar silahları takılmaktadır.
yükleyici tarafında 7.62 mm m240c makinalı tüfek bulunmaktadır.
topun yan tarafında 7.62 mm m240c makinalı tüfek otomatik olarak bulunmaktadır.
taretin üzerinde ayrıca 6 adetlik sis bombaatarı bulunmaktadır.bu sayede düşman tanklarının tankı gözle ya da termal olarak görmesi engellenmektedir.ayrıca motor kısmında sis üreten bir düzenek sürücü tarafından kulanılmaktadır.tank mürettabatının m9 baretta tabanca ve m16 silahlarıda bulunmaktadır.
nişan alma
tankın üzerinde balistik ateş kontrol bilgisayarı,silahçı için termal ve günışığı görüş sistemi,laser destekli mesafe bulucu,rüzgar sensörü,sarçlı meyil sensörü,mühimmat data bildileri,mühimmat termometresi,namlu ağzı sensörü vardır.ateş kontrol sistemini kullanan topçu bu raç ve bilgilerden yararlanır.otomatik ateşleme sistemi %90 da isabet oranını yakaladığında ateşleme yapar.daha düşük yüzdelerde ise sadece komutan ya da silahçı elle ateşleme yapabilir.komutan bulduğu hedefi silahçıya aktarır, silahçı ateşleme işlemine başladığında komutan yeni bir hedef aramaya devam edebilir.
motor özellikleri
m1 tankı gücünü 1500 beygirlik (1119 kw) honeywell agt1500 (orijinali lycoming) gaz türbin motorundan almaktadır. tankta 4 ileri, 2 geri allison x-1100-3b hydro-kinetic otomatik vites kutusu bulunmaktadır.tank yolda 72 km/h, arazide ise 48 km/s hıza ulaşabilmektedir. tankın üzerindeki motor 100 km/s e kadar çıkma kapasitesine sahip olsa da, motor üreticisi bunu 72 km/h ile sınırlı tutmuştur. bunun sebebi 72 km/h üzerindeki hızla yapılacak bir kaza anında mürettabatın yaralanma riskini artmasıdır. tanta yakıt olarak dizel benzin, mazot, gazyağı, jp-4 veya jp-8 jet yakıtı kullanılabilir. abd ordusu kolay bulunması sebebiyle jp-8 jet yakıtı kullanmaktadır.
motor gücünü ne kadar ispat etse de lojistic olarak fazla desteğe ihtiyacı vardır (çalışma esnasıda 40 lt yakıt harcar). tankın arkasındaki motor eksozundan çıkan sıcak hava yüzünden yerleşim bölgelerindeki çatışmalarda piyade birlikleri tankı takip edemez. hava tirbünleri neredeyse helikopter kadar ses çıkartmaktadır.
abrams tankları c-5 galaxy veya c-17 globemaster nakliye uçakları ile taşınabilmektedir. savaşa hazır bir ya da nakliye formunda iki tank c-5 tarafından, bir savaşa hazır tank c-17 tarafından bir seferde taşınabilir.
modelleri
xm1 deneysel modeli.1978 yılında 9 adet üretildi.
m1 ilk üretim modeli. 1979 dan 1985 e kadar üretildi.
m1ip (geliştirlmiş model). m1a1 üretimi 1984 başlayana kadar üretildi.
'm1a1' 1986 dan 1992 e kadar üretildi.
m1a1hc (en çok kullanılan) m256 120 mm smoothbore top, zayıflatılmış uranyum zırh, basınçlı nbc sistemi, arka bölüme muhimmat ve murettabat için yeni depo.
m1a1-d (dijital) m1a1hc digital geliştirilmiş modeli
m1a1-aim (abrams integrated management) bu program ile tüm tanklar a program whereby older units are reconditioned to zero hour conditions.
m1a1 kvt (krasnovian variant tank) m1a1 tankı sovyet yapımı tanka benzetilerek eğitim programlarında kullanılıyordu.
m1a2 (ana tank) 1992 yılında üretimine başlandı.
m1a2 sep (system enhancment package)3.nesil uranyum korunaklı zırh ve grafit renklerle kaplandı
m1 grizzly engineer vehicle levazım amaçlı kullanılıyordu.
m1 panther ii uzaktan kumandalı mayın temizleyici.taretsiz vehicle
m104 wolverine taaruz köprü aracı
m1 taaruz yol acıcı.
m1 zırhlı gerialma aracı. sadece prototip olarak üretildi.*
