çanakkale savaşları'nda türk ordusu'nun ironik bir biçimde komutanlığını yapmış alman generali. albay mustafa kemal'i de anafartalar komutanı olarak o atamıştır.
canakkale ve filistin cephelerinde gorev yapmis kumandan.
ayrica gectigimiz sene icerisinde; "Türkiye'de Beş Sene / Bir Alman Paşasının Çanakkale ve Filistin Hatıraları Askeri Tarih Encümeni'nin Cevaplarıyla" adi altinda yeditepe yayinevinden cikmis bir hatirata sahiptir.
Türk askerleri tarafından kısaca 'liman paşa' denmiş ve lakabı 'liman paşa' olarak kalmıştır. turgut özakmanın diriliş kitabında kendisinden bolca bahsedilmiştir.
Diriliş kitabında Atatürk'e nazaran çok çok daha fazla ittiyatlı olmakla suçlanan,ihtiyat kuvvetlerini ( yanlış yazmış olabilirim) geriye çekerek,düşmanı kıyıda karşılamak yerıne gerilerd karşılamak fikrini savunma hatlarına yerleştirmesi ile kayıbın daha fazla olmasından sorumu tutulan sert mizaçlı Alman paşa.
Atatürk ile aralarında o kadar gizliden attan alttan anlaşamamzlık olmasına rağmen ,"ve cebindeki parçalanan saaati von sanders'e hediye etti" cumlesını her duyduğumda ,Neden be atam ,neden diye dusunduğum adam.
Liman Von Sanders 1885 yılında Stolp'da dünyaya geldi. 1884 yılında orduya
girerek subaylığa başladı. 1911 yılında ise tümgeneralliğe yükseldi. 1913 yılında
Türkiye'deki Alman askeri heyetinin başkanı olarak istanbu'a geldi. Türk hükümeti
tarafından orgeneral rütbesiyle Türk ordusuna reform komisyonunda başkanlığını
yapmak üzere, karargâhı istanbul'da bulunan Birinci Kolordu Komutanlığına ve
Yüksek Askeri Şûra üyeliğine atandı. 1914 yılında ise Alman ordusunda korgeneralliğe,
Türkiye'de mareşalliğe yükseldi. Ayrıca Liman Von Sanders Türkiye'deki Alman
Danışma Kurulu Başkanlığının dışında Çanakkale Savaşları'nda Beşinci Ordu'nun
komutanlığını da yapmıştır. *
Otto Liman Von Sanders, 17 Şubat 1855 tarihinde, o dönem "Prusya" olarak geçen Alman devletinin Pomerania bölgesinde, Slupsk'de dünyaya geldi. Babası Prusyalı Yahudi bir asilzade ve mülk zengini bir aristokrattı.
filistin ve çanakkale cephesi yıldırım orduları grup komutanlığını ifa etmiştir.
1927 yılında, I.Dünya Savaşı boyunca yaşadıklarını, geçmiş deneyimlerini ve Malta'da geçirdiği esaret günlerini anlattığı "Türkiye'de Beş Sene" adlı anı kitabını yayımlamıştır.
canakkale savasi sirasinda mustafa kemal in göğsüne bir şarapnel parçası isabet etmiştir. ancak kader o dur ki şarpnel parçası göğsünde taşıdığı saate denk gelecektir. işte o meşhur saatin hediye edildiği şahsiyet.
çanakkale savaşında yapılan hava harekatlarında anahtar bir rol üstlenen manika adlı itilaf gemisinden yükselen sabit balonun önemine dikkat çekerek, bu konuda, başkomutanlık karargahına acil kaydı ile mesaj iletmiş olan paşa.
en çok kayıp vermemize sebep olan düşmanın sabit balon gözetlemesidir. yüzbaşı serno nun bu balona taarruz etmesi lazımdır. adı geçenin usedom paşa nın emrinde mi, yoksa benim emrimde mi olduğunu bilmiyorum. balon yalnız birliklerimizi gözetliyor. balon 200 metreye kadar yükselebilmektedir. bütün düşman harp gemilerinin ateşini balon idare ediyor. dün kirte nin batısındaki kıyıda, yarısı harp gemisi olmak üzere 45 düşman gemisi saydım. hastane ile beraber eceabat ın dünkü bombardımanı pek adi bir harekettir. gelibolu ya tayyareden bomba atılmış, bir er şehit, bir kadın ölü ve bir çocuk ağır yaralıdır.
1921 de talat paşa nın berlin de yargılandığı mahkemede verdiği ifadede, ermeni tehciri sırasında, kürtlerden oluşan jandarmaların ermenilere yönelik kötü muamelede bulunduğunu belirtmiş olan paşa.
Çanakkale savaşlarında yanlış taktikleri ve görüşleri nedeniyle türk ordusunun kaybını arttırmış alman korgeneral. Enver paşa onu maraşelliğe terfi ettirmiştir. Anılarında yaptığı hataları anlatmaktadır.
Ülkede bir sürü general varken fazla bir askeri tecrübesi olmayan alman korgeneralin ordu komutanı olması trajedidir.
Tek faydası alman askerlerini osmanlıdan çıkartmak olan tip. Tahmin edeceğiniz üzere mondrostan donra kaybolan, tipik alman subayı. Çanakkaleyi gezenler bilir, doğru konumlandırılan toplar, orada gemi bırakmaz.
Adamın amacı almanya'nın üstündeki askeri yükü bölmek. Yoksa herhangi bir komutan böyle aptal kararlar alamaz...
Sanders'in Türkiye ile ilgili iki eseri vardır, Malta’da savaş suçlusu olarak bulunduğu süre içinde yazdığı "Türkiye'de Beş Sene" ve "Milleti Müselleha.
mustafa kemal osmanlı hükümetine telgraf çekerek izzet paşanın hükümet kurmasına müsaade edilmesi gerektiğini ve kendisinin yıldırım ordular kumandanı yapılması gerektiğini söyledi liman paşanın yerine geçmiştir.
mustafa kemal bu şekilde mondrosun imzalanmasına da vesile olmuş oldu.
çanakkalede mustafa kemale görev emri veren komutandır. fevzi paşa mustafa kemale görev verilmesi konusunda ısrarcı olduğu için görev verildi filistin cephesinde ki başarısızlığı dolayısıyla görev verilmiyordu.
1915’te, Çanakkale Savaşlarında Osmanlı kuvvetlerini yöneten Alman Deniz generali(amiral).
Çanakkale'yi savunan Osmanlı 5. Ordu Komutanı Mareşal Liman von Sanders Osmanlı Devleti'ndeki Alman Danışma Kurulu Başkanıydı.
...
Bakanlık ve Genelkurmay Başkanlığı makamlarından sonra, cephe içerisindeki en yetkli komutandı.
Bu yönden bakıldığında Çanakkale Savaşında Başkomutandı..
Miralay (Alay komutanı, albay) Mustafa Kemal ise O'nun emrine bağlı albaylardan sadece biriydi ve 19. ihtiyat (yedek) tümen komutanıydı. Liman paşa, Esad paşa ve Enver paşa ile sıkı bir iletişim halinde Çanakkale'de ki savaşlarımızı yönetmiştir. O tarihlerde Osmanlı ordusu ve donanması içerisinde 40.000 e yakın Alman subayının görev aldığı bilinmektedir.
Almanlarla bu derece içli dışlı olmamız ve 1. Dünya savaşında yanlış bir kararla Almanlarla müttefik olup, tamamen onların menfaatine uygun olarak savaşmamız, Talat, Enver ve Cemal paşa üçlüsünün gafleti yada ihanetidir.
Otto Liman Von Sanders:
17 Şubat 1855 senesinde Pomeranya’da, Stolp şehrinde dünyâya geldi. 1913 senesinde Kasel’deki 22’nci Piyade Alayında Orgeneral iken Balkan Savaşlarında yıpranan Osmanlı ordularını ıslah etmek için Türkiye’ye gönderildi. Rusya, Osmanlı kuvvetlerine bir Alman generalinin gönderilmesini şiddetle protesto etti. Liman, askerî yönetimde yaptığı reformlar yüzünden Enver Paşa ile anlaşamadı. 1915 senesinde Beşinci Ordunun başında, Çanakkale ve Gelibolu’yu ingiliz ve Avustralya donanmalarına karşı başarılı bir şekilde savundu. ingilizlerin câsusluk faaliyetleri sonucu, verdikleri büyük zâyiatı, istihbârât tedbirleri aldırarak önledi. Câsusluk faaliyetlerini Padişah’a rapor etti. Liman, bu başarısından sonra 1 Mart 1918’de Suriye ve Filistin’deki Dördüncü, Yedinci ve Sekizinci ordulardan meydana gelen Yıldırım Orduları grubunun başına getirilerek, ingilizlerin daha fazla ilerlemesini durdurdu. Ancak ingiliz generali Edmund Allenby, başarı göstererek bu cepheyi çökertti (Eylül 1918). Liman, Birinci DünyâSavaşı sona erip Mondros Mütârekesi imzâlanınca Almanya’ya döndü ve 22 Ağustos 1929 senesinde öldü.
ingiliz Generali Hamilton, Liman’ın Gelibolu’daki başarısını Hâtırât’nda övmüştür.Türkiyede Beş Sene (Fünf Jahre in Türkei) ve Silahlanmış Millet adlı iki eseri vardır.
atatürk, çanakkale cephesi'ne kurmay yarbay olarak katılmış ve orada kurmay albaylığa terfi edilmiştir. çapışmaların sonunda ise mirliva (general) olmuştur.
liman von sanders bir amiral. arazi yapısına çok da hakim değildir. çıkarma yapılan bölgelerde etkinliği tartışılır.
"Eylül ayı başı için, Gelibolu ile Rodosto [Tekirdağ] arasında bir karaya çıkarma harekâtı ile benim müştereken yönettiğim büyükçe bir manevra planlanmıştı. Bu manevradan hemen sonra Anadolu'nun batı sahili boyunca büyük bir genelkurmay gezisi yönetecektim.
Fakat Türkiye'nin önce tarafsız kaldığı, ama kısa süre sonra seferberlik ilan ettiği Dünya Harbi patlak verdi."
Kaynak: Liman von Sanders, Fünf Jahre Turkei (Türkiye'de Beş Yıl) (1920), Türkiye iş Bankası Kültür Yayınları, 4. Baskı (Mayıs 2016), çev. Eşref Bengi Özbilen, sf. 34,
ISBN 978-9944-88-887-5
