churchill, gandhi, karl marks, napalyon, che ve sayısız liderin söylediği önemli sözler aklımızdayken, atatürk'ün şöyle vurucu bir söz, ayar ya da sarkastik söylem benimsememe olayı. ben bu konuda çok araştırma yaptım ama bulamadım. belki de sözden çok eyleme önem verdiğinden oldu bu. yani ne bileyim churchil olsun napalyon olsun bir çok sözü var bildiğimiz, vay be dediğimiz, ama atatürk'ün tek bir tane bile yok.
mesela en bilinenler, churchill'den örnek vermek gerekirse,
sen stalini ovuyorsun" diyen birine "hitler cehenneme saldirsa, bu kursuden seytanida ovecek bir iki sey soylerim." demiş kendisi.
" dün ile bugün arasında bir kavga çıkarsa yarını kaybederiz " de ona ait.
siz sarhoşsunuz diyen kadına, "hanfendi benim sarhoşluğum sabah olunca geçecek, sizin çirkinliğiniz baki kalacak."
uzun ömrünüzü neye borçlusunuz şeklindeki bir soruya, "bilmem hiç spor yapmadım"
amerikalı bir tiyatro yazan, bir eserinin ilk temsil edilecegi gece için churchill; bir çift davetiye gönderir ve bir de not ekler:
davetiyelerden biri sizin için, digeri de bir dostunuz için, sayet varsa...
churchill, tesekkür ederek ve cevap verir:
eserinizin ilk temsiline gelemeyecegim.. ikincisine gelmeye çalı$ırım, $ayet oynarsa...
"amerikalılar her zaman doğru olanı yapacaktır, tüm diğer seçenekleri tükettikten sonra"
o kadar örnek var ki, hepsini yazamadım, sonra napalyon;
napoleon'la askeri okulda zipcikti arkadaslari dalga gecerler: "heheheh bonaparte, sen ata binene kadar savas biter"
gururlu ve magrur napoleon uzaklara bakar ve der ki "ben savas ciktiginda ata binmeyecegim, ben ata bindigimde savas cikacak."
ve herkesin bildiği;
napoleon bonapart, ispanya'yı savaşta yendiğinde, ispanya kralı napoleon'a:
"siz sadece para, ganimet, altın, ve toprak elde etmek için savaşırsınız. oysa biz şerefimiz ve namusumuz için savaşırız" demiş.
napoleon yanıtlamış:
"doğru, herkes neye ihtiyacı varsa onun için savaşır"
sonra,
"siz mektubunuzda, bana onun "imkansiz" oldugunu soyluyorsunuz. bu sozcuk fransizca degildir..."
örnekleri artırmak mümkün. komutanları da. fakat atatürk'ün böyle "oooo lafa bak yaaa nasıl cevap verdi, ne söylemiş ya" diyebileceğimiz bir şeyi yok. atatürk'ün liderimiz, kurtarıcımız olması, her şeyi iyi yaptığı anlamanına gelmemeli. onu haksızlık ederiz yoksa. ama şöyle de demek yanlış olur, "yahu lidere bak, bir tane ayarı, önemli lafı yok". ikisi ayrı şeyler olabilir zira.
bakın ne geliyor aklımıza atamızın sözü olarak;
"istikbal göklerdedir."
"yurtta sulh cihanda sulh"
"hayatta en hakiki mürşit ilimdir"
"köylü milletin efendisidir"
bu sözleri her yaş grubundan her çeşit insan edebilir mi? edebilir. yani bu cümleleri biri söylese ne derdiniz ona? sonuçta aforizma yönü zayıf olan bir liderdi. ama tabi ki bu durum onun başarısını gölgelemez. sadece gerçektir.
bir ingilize verilmiş ayar cümlesiyle çürütülecek iddiadır: "ben bu millete herşeyi öğrettim bir uşaklığı öğretemedim" - mustafa kemal atatürk!
senden sonra gelen nesil uşaklığı da çok iyi öğrendi, affet atam!
bir de "benim naciz vücudum elbet bir gün toprak olacaktır ama türkiye cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır" sözleri ile taaaa yıllar öncesinden günümüz cumhuriyet düşmanlarına lafı yapıştırmıştır. ayrıca gençliğe hitabesinde yine bu vatanı peşkeş çekip menfaatlerini müstevlilerin siyasi emelleriyle tevhid eden iktidar sahipleri var ya onları da bi güzel tahmin etmiştir. kıymetini bilemedi, anlamadı bu gençlik seni, üstüne bir de çük kadar zekalarıyla seni küçük gördüler, affet atam!
tartışıldıkça açıklığa kavuşacak bir durum. fikir teatisi yaparak, birbirimizi dinleyerek, okuyarak, hepsinden önemlisi saygı duyarak doğruyu bulabiliriz. aforizması yok diyorum ben, ama bu konuda özür dilemeye, sözlerimi geri almaya her zaman hazırım. yeter ki olay kişiselliğe, hakarete varmasın.
ya sıradan, basit, öylesine söylenmiş sözler,
-istikbal göklerdedir.
"eeee yani" denilebilecek, hiç bir etki yaratamayan bir şey.
sonra,
"hayatta en hakiki mürşit ilimdir."
ya da mesela,
-yurtta sulh cihanda sulh
çocuk sloganı gibi, saf, temiz. ama etkili, bi yerleri acıtan bir şey değil.
öbür türde olanları ise,
-köylü milletin efendisidir.
-benim naciz vücudum elbet bir gün toprak olacaktır ama türkiye cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır
-ben size savaşmayı değil ölmeyi emrediyorum
-ben bu millete her şeyi öğrettim uşaklığı öğretemedim.
fatih terim tarzında gaza getirmeye yönelik, motive edici, hadi koçum tarzında, kimisi milliyetçi, mevcut şartlarda olması gerekebilen popülist, ortam gereği edilen sözler. tabi ki söyleyecek halkı heyecana getirmek için. köylünün milletin efendisi olması başta olmak üzere kullanacak böyle sözleri.
ama bunların hiç biri aforizma değil. aforizma başka bir şey.
"dahili ve harici bedhahlarınız olacaktır." * Bunların bazıları sözlük yazarı olabilir.
Efendim araştırma sonuca götürecek belgeler üzerinde yapılır. siz örneğin nutuk yerine playboy okursanız, 20 bin dergi de okusanız doğruya ulaşmanız mümkün değil.
O yüzden araştırdım bulamadım dediğiniz de bu, araştırdığınızın olmadığına değil, sizin dingil olduğunuza delalet eder.
Zıpçıktı, yaramaz, pis çocuklarla oynama diyorum dinletemiyorum. iltihaplanmış sorunsal. aa sorunsal dedim. Vurun eksiye. ee ancak sorunsal denir, yataklara düşücem şimdi, verem olacam, atatürkün aforizması yokmuş, olanları da çocuklar bile söylermiş, muş, mış daha çok cümle kurulur - mişli geçmiş zamanlı, yeter ki iste. meselaa ben buldum atatürkün kaşları çok kalınmış, göz zevkimi bozuyor, takım elbiselerinin rengi çok koyuymuş, dur kusup geliyorum.
bir davette ingiliz subayının biri Atatürk' e sinirli sinirli bakar. Bu Atatürk' ün dikkatini çekmiştir. Yaverine sordurur. Subay derki; atatürk Çanakkale' de babamı öldürdü . Yaveri Atatürk' e iletir bu cevabı. Atatürk' ün cevabı şudur; "sor bakalım babasının işine ne işi varmış Çanakkale'de!!!"
'' istikbal göklerdedir '' kısa bir cümledir evet, '' köylü milletin efendisidir '' de, bizim bu cümlelere laf edebilmemiz için hayatımızda bir kere benzer bir cümle kurmuş olmamız lazım değil midir? Kurabiliyor muyuz benzer bir cümle ? Hadi kurduk diyelim, kim takar bizim cümlemizi? Kimiz ki biz bizim o çok afilli, janjanlı cümlemiz tarihe malolsun..Ne yaptık biz bu vatan için ? Kimiz biz ya hu ? Kimin kalemiyiz kimin neferiyiz, bizi kim sallıyor ?
Önce bir aynaya bakacağız, kendimizi bileceğiz, ondan sonra haşa dil uzatacağız vatanı için ömrünü adamış bir lidere.
kendini bilmeyen, hiç bir şeyi bilemez çünkü.
(bkz: git sor bakalım dedesinin çanakkale de ne işi varmış)
gerçi churcill 'aşk bir sabun ise köpürt beni pakize' demiş bile olsa bunu aforizma addedecek bünyeler mevcut. pek etkili olacağını sanmıyorum.
ayrıca evet, istikbal göklerdedir.
aforizma kelime anlamı ile öğüt vs. olduğu için atatürk'ün o söylediği her söz aslında bir aforizmadır.
kalkıp aforizmanın atasözü-deyiş olan anlamından dem vuracaksanız o zaman sorgulamanız gereken, anonim bir kültür olan atasözü'nün bilinen bir kişiden çıkmış olabileceği midir?
verilen örneklerden stalin vs. gibi her birinin yaptığı laf cambazlığı aforizma değildir. eğer birbirine ayar verme aforizmadan kabul edilecekse;
şu köprüyü gördün mü
hee
kehkehkeh...
dünyanın en büyük aforizmalarından mıdır? eğer aforizma ise yani öğüt ise kastımız, atatürk sürekli olarak türk milletine öğütler vermiştir, yurtta sulh cihanda sulh vs. gibi, ama ayar vermek ise kastınız, atatürk başka hiç bir devlet başkanına dil uzatmamış işini yapmış gitmiş bir adamdır bu mudur yani onun konuşacağımız yönü?
ha eğer illa ki atatürk'ten de bir ayar görmek istiyorum derseniz...
bir davette italyan büyükelçisi yüksek sesle, italya'nın antalya bölgesinde gözü olduğundan, roma imparatorluğu'ndan dolayı bu toprakların zaten italya'nın hakkı olduğundan bahsediyormuş.
atatürk elçiyi yanına çağırtmış: " liderinize(mussolini) söyleyin, askerlerini antalya'ya çıkarsın, ben de buradan orduyu göndereyim, savaşsınlar, hangi taraf kazanırsa antalya onun olsun " demiş. bunun üzerine elçi susmak zorunda kalmış, atatürk de memnun bir şekilde davetten ayrılmış.
tarih kitabı okumadan, google yardımı ile aforizma arayınca çıkabilecek sonuç. Biraz kitap okuyunca aforizmaları da ayarları da görülebilir. He okudum göremedim diyorsanız, bir daha dikkatlice okuyun.Bir aralar bi kitap okumuştum, Nedensiz yere o geldi şimdi aklıma. Atatürk e saldırmanın dayanılmaz hafifliği.
bir zaman leman'da ( ya da lombak ) fatih solmaz bir karikatür çizmişti. mustafa kemal oturmuş bir yere, vatandaşlarda sıraya girmiş , kuyruklar olmuş, mustafa kemal her gelene özlü bir söz ediyor, sözünü alan da aşk ve vecd halinde yaşa paşam nidalarıyla ayrılıyor oradan.
aforizması olmayan adam değildir mustafa kemal. her lafı aforizma addedilen adamdır. yani kıymetsizleştirenler yine onu apollon yapıp yerlere göklere sığdıramayanların ta kendisi.
aklıma geldi şimdi baK: türk şoförü en asil duygunun insanıdır ! [ çok daşşak lan ]
atamızın kimseyi g*t etme çabasında olmadığının bir göstergesidir.
atamız milletine doğruyu göstermeye çalışmış, buna göre cümleler sarfetmiştir.
buna b.k atayım, şuna laf sokayım diye uğraşmamış yeri geldiğinde efendice lafını söylemiştir. anlayana bu şekilde kibarca ayar verilmiştir. en asil davranıştır.
kendi tarihi yerine pek bir asil, kibar toplulukların tarihini okuyan bünyelerin afedersiniz ama bir taraflarından yumurtladığı, temelinde sorun olan saçma önerme. her şeyden önce aforizma sadece kinaye ya da laf sokma değildir. bazılarının anlayacağı dilden yazmak gerekirse sadece satire değildir aforizma. aforizma sayfalar dolusu anlatılabilecek bir şeyin bir yada iki cümlede vurucu bir şekilde anlatılmasıdır. ironi, satire, metafor gibi teknikler sadece bu yola giderken kullanılabilecek bazı araçlardır.
işte bu yüzden atanın o basit diye geçiştirdiğin cümleleri aforizma dediğin olayın neredeyse en mükkemmel halidir. her şeyden önce hitap ettiği topluluğa yani halka, halkın dilinde söylenmiştir. bu bile o zaman için başlı başına bir övgü kaynağıdır. yunus emre'nin vecizelerinin de bu kadar etkili olmasının başlıca sebebi de budur ya zaten.
yok bazıları illa ben uzun alengirli cümleler isterim derse onun da örnekleri fazlasıyla mevcuttur:
-ülkelerin ateşeleriyle yapılan bir yemekli toplantı sırasında, garson elindeki tabağı düşürüp kırar ve etrafı pisletir. atanın yanındaki pek saygın asil de hafif alaycı tonda güler. atanın sana göre aforizma olan cevabıysa: bu millete herşeyi öğrettim ama bir türlü uşaklığı öğretemedim...
lakin daha önce de belirttiğim gibi aforizmada önemli olan sayfalarca anlatılabilecek bir olayı en kısa ve en vurucu şekilde karşındaki kişiye nakletmektir.
kadin: winston sen sarhossun (cidden sarhos)
wc: benim toshacklarim var senin hic olmayacak.
wohhhaaaaaaa aforizmaya bah laaa ataturk'te hic yok.
entryimi aforizma hayrani arkadaslarin anlayacagi bir aniyla bitireyim:
duygu asena: "nazim hikmet kartpostal sairi."
can yucel: "kart sensin postal da sana girsin."
(wc'nin sarhos aforizmasina on basmaz mi. ingilizler aynen spice girls'u allayip pulladiklari gibi wc'yi de dunyanin beyni oksijensiz birakilmis genclerine yediriyorlar)
not: arkadas sagolsun usenmemis tum liderleri arastirmis hepsinin aforizmasinin olduguna karar vermis. saddam huseyin veya adolf hitler'den hangi aforizmalari bulmus merak etmiyoruz (bkz: got bir organdir)
