Kitabı okurken aslında Türkiye'deki ağalık rejimini hatırlatan şeyler vardır. Olayın geçtiği köyde de şeyh vardır. Şeyh kutsal görülür. Onun elini görmek kutsaldır. Şeyh istediğine sahip olur. Köyleri yönetir, adalet işlerine bakar, vergi alır, askere çağırır. Şatoda oturur. işte her şey bir günahla başlar. Yardımcısı gerios'un güzel karısı lamia'yı bir şekilde elde eder. Ve bir çocuk dünyaya gelir. Çocuk şeyh'ten mi yoksa gerios'tan mı bilinmez. ( O zamanlar DNA testi diye bir şey de yok.) Ancak köyde bu tarz şeyler zaman zaman gündeme gelse de alışılmıştır. Birçok kadının şeyhle böyle bir durumu vardır. Kitap mısır valisi Mehmet Ali paşa döneminde geçer. Bölgede söz sahibi olmak isteyen ingiliz ve Fransızlar da sahnede sahnededir. Tanios dünyaya gelince şeyhin eşi şehla da babasının yanına gider. Babası da ona bir ceza vermek için büyük bir orduyla köye gelir. Doğu adetlerinde misafir ağırlamak kutsal sayıldığı için bu büyük orduya bakılır. Bu köyde çekirge istilası olarak geçer. Çünkü köyde ne var ne yok bunların yemesi için verilir.
Yakın köyün şeyhi ile ingilizlere yakınlaşılır. ingilizler onlara hediye ve para getirir. Hediye ayaklı bir saat şeyhe, oğlu raad'a tüfek ve hokka, tanios'a ise hokka verilir. Bunlar aslında kitabın kaderini belirleyen şeylerdir. Bunları getiren kişi ileride ingiliz elçisi, tüfek gerios'un patriği vuracak silah, hokka ise tanios'un eğitim yönünü belirtecektir.
Bölgede Mehmet Ali paşa taraftarları ve ingiliz, Osmanlı'ya yakın köyler, beyler çıkacaktır. Şeyh, diğer bir şeyhle çocukları raad ve gerios'un oğlu tanios'u ingiliz papaz tarafından açılan okula verir. Raad yaramazdır, okula devam etmez. Ama tanios okumak ister. Gelen baskılar sonucu ingilizlerin okulundan ayrılması istenir ama tanios açlık orucuna başlar. Hatta saçları beyazlar. Daha sonra babasından önceki yazman, görevli, para çalmakla suçlanan rukaz'la tanışır. Rukaz tanios'u; tanios da rukaz'dan yararlanmak ister. Gel gitler sırasında rukaz'ın kızı Esma'ya aşık olur tanios. Aklında Esma'yı alıp bu ağalık düzenine son vermek vardır. Rukaz da öcünü almak için tanios'u kullanmak ister. Ama şeyh'in şımarık oğlu tekrar devreye girer ve Esma'ya o da talip olur.
Şimdi şöyle bir türk filmi gibi bir sahne çıkartabiliriz.
Tanios Esma'yı seviyor.
Raad da Esma'ya talip.
Şeyh yani raad'ın babası rukaz'la arası bozuk ve bu işin olmasını istemiyor. Bunun için patrikten yardım ister.
Gerios yani tanios'un babası konumundaki kişi en azından bir babalık görevi olarak Esma ile tanios'un bir araya gelmesini ister.
Rukaz yani esma'nın babası da kızını raad'a vererek şeyhle mücadelesini bu şekilde vermek ister.
Patrik gelir rukaz'a bu iş olmaz onu tanios seviyor diyecek yerde tutuyor kızı kendi yeğenine istiyor hesapta yokken. Bunu duyan gerios tutup patriği vuruyor. Gerios'la tanios Kıbrıs'a kaçıyorlar. Orada selim ve Fehmi ile tanışıyorlar. Tabiki bunlar emirin adamları bir kumpas sonucunda emir öldü gelin ülkeye geri dönelim oyununu oynuyorlar. Ancak gemiye tanios alınmadığı için bu kumpastan kurtuluyor. Gerios idam ediliyor. Çünkü emirin ülkesinde bir patrik öldürülmüş ve bu cezasız kalmamalıydı.
Tarih bilgisi de burada devreye giriyor. Osmanlı, Mehmet Ali paşa'yı yenmek için büyük devletlerden yardım almıştı. ingilizler de cukka Kıbrıs'a yerleşmişlerdi. Hani en başta tanios bir ingiliz okuluna gitti demiştik ya işte burada ingilizlerle irtibat kuruyor tekrar. Yok hocam, öğrencim vs. Adamlar hem o bölgeyi bilen hem de ingilizce bilen bu adamı alarak emiri indirmeye gidiyorlar. Emir indiriliyor, tanios bir kahraman gibi köyüne gidiyor. Köy, paşanın askerleri tarafından harap edilmiş, onlarla iş birliği yapan rukaz köye konmuş. Tüm bunlar silinir. Tanios köye sahip çıkar. Bu esnada karışıklık zamanında da şeyh gitmiş, gözleri kör olmuştur. Mil çekiliyor, mil. Köye döneceği haberi gelir. Rukaz'ın yargılanması esnasında herkes idamını ister. O da hapis tutulmasını, şeyh gelince karar vereceğini söyler. Bu esnada orada bulunan şeyh saad'in oğlu onu yani rukaz'ı öldürmek ister. Çünkü rukaz, şeyh gibi muhalif olan babasını öldürmüştür. Esma, tanios'un yanına gelerek bağışlanmasını ister. Ertesi gün baktıklarında muhafızlar ve rukaz öldürülmüştür. Buna tanios kendisinin sebep olduğunu düşünür. Köye gelen tüccar nadir'le köyün çıkışına kadar yürür. Sonra köye gelir ve kayalıklara doğru yürür ve bir daha kendisinden haber alınamaz.
Bir insan ayaklarını sürüyorsa ayaklarıyla düşünüyordur, kafası rahattır. Yok kafasıyla düşünüyorsa kafası ağırlaşır. Ayakları hafifler.
Bir dağ ne kadar yüce olursa ona bakan o derinlikte bir vadi vardır.
maalouf un en mütevazı romanlarından. en sessiz sedasız. şu haliyle "doğunun limanları"ndan daha güzel. bence.
(yalnız maalouf diyerek etrafa entelektüel hava vermeye çalışma kurnazlığı hakkımı da saklı tutuyorum. halbuki soyadını yazarken google a baktım. ikiyüzlüyüm. hipıkrıt mı ne diyolar ingilizler. bak şimdi bi de sanki çok biliyomuşum gibi ingilizce kelime sıkıştırmaya çalışıyorum araya. hey allah ım yarabbim ya)
amin maalouf kitapları arasında biraz geri planda kalmış bir kitaptır. daha doğrusu onun ihtişamlı kaleminden çıkan daha az ihtişamlı olan kitap. aşkı savaşın ortasında, yaşamın ortasında, kendi göğsünün ortasında bulan bir çocuğun hikayesidir. hikayesinin hikayesidir. okuyunuz bu kitabı.
sıkıcı mı değil, akıcı mı değil yine çok abartmadan güzelce kurgulanmış bir roman, bir çırpıda okunmuyor sürekleyici değil ama sürekli oku beni diyor hikaye. bitince tanios yüreğinizdeki yerini alıyor.
