selçukluların sanat eserlerinde 12. yüzyıldan itibaren kullanılmaya başlanan, bir mesleğide bahçıvalık olan fatih sultan mehmet'in emri ile fetihten sonra istanbul'u süsleyen, edebiyatta; kan, mum, yara ve kadeh gibi unsurlara benzetilen, yine osmanlı döneminde çinileri süsleyen zambakgillerden bir çiçektir.
bir tek soğandan bir tek lale açtığı için "elif"'e, bir'e yani allah'a işaret eder. ebru sanatında kullanılan iki hançerli lale, özel olarak yetiştirilen bir lale çeşididir ve ismi "osmanlı lalesi"'dir.
mevlana şöyle bir cümlede kullanmıştır lale'yi;
"insanlar lale gibidir güldükçe içinin siyahı çıkar."
ayrıca lale, bir dönem insanların uğruna varını yoğunu verdiği, evler bağlar bahçeler bağışlayarak satın aldıkları bir çiçektir. borsa dediğimiz şeye sebebiyet vermiş olması muhtemeldir.
çocukluğunuz istanbul'da ve insanların daha apartmanlarına kapanmadıkları bir devirde geçmişse mutlaka vardır şöyle bir fotoğrafınız :
bir parkta, lalelerin arasında kaybolmuş küçük bir çocuk..
istanbul'da geçen yılki tepkilere aldırmadan büyük$ehir belediyesinin tekrar festival düzenleyip diktiği çiçekler. lüzumsuzluk konusunda büyük$ehir belediyesi alet etmektedir bu güzelim çiçeği.
" çantanda bir sürü anahtar var lale
biri evinin
geceleri merdiveninden korkarak çıktığın
biri yalnızlığın, kalabalıklardan damıttığın
giysi dolabının biri
ki giysilerini sevmem
gizlerler güzelliğini
çantanda bir sürü anahtar var lale
posta kutunun biri
sana dargın mı ne
biri saçının, örgüsü kolay çözülsün diye
arabanın biri
ah şu bitmeyen taksitler ve kasko!
çantanda bir sürü anahtar var lale
aşk mektuplarını sakladığın çekmecenin biri
epey eskimişler
öyle değil mi
biri uykunun
bazı geceler sıçramanla bölünen
şu yüreğe benzeyen anahtar nerenin
ne kadar da paslanmış
çantanda bir sürü anahtar var lale
biri ağrı dağı'nın
hep tırmanmak istediğin
salzburg kentinin biri
yüzlerce mozart seni çalıyor
biri dalgın bir nehrin
kucağında geçmelisin sevgilinin
akdeniz kumsalının biri,
ıssız ve mavi
çırılçıplak yüzen sen misin
çantanda bir sürü anahtar var lale
ama açmıyor hiçbiri seni
açmıyor işte anla
kendini aşklara kapattığından beri "
lale sogani kasim ve ocak aylarinda nemli topraga dikilmelidir, cicek verene kadar topragi nemli tutulmalidir, dikilen lale soganlari mart veya nisan ayinda cicek olarak acmalidir, eger bu iki ayda dikilen lale soganlari acmiyorsa yanlis bir ekim yapilmis demektir.
istanbul'la özdeşleştirdiğimiz çiçeklerden birisi.. hatta istanbulla beraber türkiye ile de özdeşleşir ama bu özdeşlik filan eskiden di şimdi lâle ülkesi başka ülkelerden lâle ithal eder oldu... birde şöyle bir durum var ki; hakkâri dünyanın en güzel lâlesinin yetiştiği yerdi ama şuan nerdeyse hiç lâle yok!..
arapçada l,a,h,l, harfleri ile yazılır. bu kelimenin yazılışında kullanılan 2 l, 1 a, 1h harfleriyle aynı zamanda allah kelimesinin de yazılıyor olması, sufilerin bundan hareketle lale kelimesini sözlerinde allah'ı simgelemek için de kullanmalarına neden olmuştur.
ayrıca ebced hesabı ile düşünüldüğünde lale ve allah kelimelri 66 sayısını da vermektedir. eksik olan bir a harf ise ebced hesaplamalarında 66'ya bağlamak kuralını ortaya çıkarmıştır.
