hernan cortes'in sağ kolu pedro de alvarado'nun şehrin tapınağında yüzlerce aztekli soyluyu katletmesi sonucu yaşanmıştır. cortes ve adamları, kendilerini imparator ikinci moctezuma ile birlikte imparatorluk sarayına kapatmışlardır. sarayda su ve yiyeceğin tükenmesi üzerine şehirden kaçma planı yapmışlar ve 30 haziran 1520 gecesi harekete geçmişlerdir. taşıyabilecekleri kadar altını ve değerli eşyaları yüklenmişler ve şehirden çıkma girişiminde bulunmuşlardır. gece sessizce şehri terketmek için atların nallarını bile sökmüşlerdir. ancak kendilerini gören aztek savaşçıları halkı haberdar etmiştir. çok sert geçen savaşta 500 kadar ispanyol, 3000 kadar da yerli müttefikleri ölmüştür.
bu gecenin sonunda cortes'in bir yanında yerli metresi la malinche ile oturup kaybettiği adamları ve kaçırdığı fırsat için ağladığı söylenir.
bu geceyi roger spiller'ın yazdığı an instinct for war kitabında, maria estrada'nın ağzından kurgulayarak anlattığı bölümden okumak gerekir. özellikle bu gecenin ispanyol emperyalizmi içindeki sembolik yeri ve önemi irdelenmektedir.
