senaryo ve yönetmenliğini nejat saydam' ın üstlendiği 1961 yapımı, bir sadri alışık filmi. ayhan işık, belgin doruk, sadri alışık, ahmet tarık tekçe bulunmakta.
--- sinematürk ---
ömer ; “siz niçin böyle meçhul kadın hüviyetine bürünüyorsunuz.”
neriman ; “..bilmem..mesela siz beni kime benzetiyorsunuz?”
ömer ; “altından peri padişahının kızı çıkacak esrarlı bir kadına.”
neriman ; “peri padişahının kızı olamam ben. çünkü onun güzel olması lazım.”
ömer ; “siz..dünyada mevcut peri padişahı kızlarının hepsinden güzelsiniz.” [oysa daha birkaç ay (romanda 3 yıl) önce onu ‘ucube’ye benzetmişti.]
“bazen tezatlar aynı insanın üzerinde birleşirler.” muazzez tahsin berkant(d)’ın eserinden (1945) (inkılâp kitabevi) ilk çevrim. eskişehirli şahinoğlu (romanda istanbullu gelgeç) ailesi çok zor durumda. ömer’in adı söylenmeyen abisi kumarda her şeylerini kaybedip kendini öldürmüş. (kitaptaysa kardeşi münir tüm paraları petrol aramasına harcıyor.) köşk ve (romanda manisa’daki) çiftlikleri emniyet sandığı’na hacizli. avukat feridun üstün (romanda ve 1970’deki ikinci çevrimde soyadı kâmil) “bugün yarın kapınız çalınacaktır” diyor.
ömer..32 yaşında. “sıhhatli, güzel, dinç bir adam.” liseden terk. geçmişte çok varsıllar ama keşke babaları (filmde münir romanda naci bey), çocuklarının bir gün çalışmak zorunda kalabileceklerini düşünseydi. romandaki ömer’in durumu daha zor, birkaç ay evli kaldığı eşi nüveyre tifodan ölmüş. anne şaziye hanım ve dayı ekrem ailenin durumu için çok kaygılılar.
bursalı bir köylü, bilmeden, feridun bey’e bu sıkıntılı durumun çözümü için fikir veriyor. “..bizim oracıkta hikmet bey’in köşkü vardır. ipek fabrikatörü..o köşkün önünden ne zaman geçsem içerden kadın çığlıkları gelirdi. bir gece..taşa sarılı bir zarf düştü önüme. bir adam buldum okuttum ‘..bulan insaniyet namına, eskişehir’de avukat feridun üstün beye götürsün’ diye yazıyordu.” zarftan “feridun bey amca, beni kurtarın. neriman” yazılı bir kâğıt çıkar. (romanda feridun, neriman’ın vasisi. noter yusuf numan bey de ömerlerin gelirine bakıyor. film işi fazla uzatmadan ikisini tek kişi yapmış.) bursa sahnelerinde, kaçınılmaz olarak “bursa’nın ufak tefek taşları” türküsü var.
neriman özar..19 yaşında fakat 15 gösteriyor. romanda ise 23 yaşında ve soyadı kozacı. babası hikmet bey, bursa’daki kozacı kumaş fabrikalarının sahibi. 5 (kitapta 7) sene önce ölmüş. 7 (romanda 1 buçuk) milyonluk liralık kalıtı neriman’ın ama şimdilik 2. eşi fehime hanım’ın denetiminde. o da genç kızı delirtip paranın tümüne konmak istiyor.
feridun bey’in bulduğu çözüm ; ömer ve neriman’ın evlenmesi. böylece şahinoğlu ailesi parasal sorunlarından, neriman ise üvey annesinin planladığı tımarhaneden kurtulacak.
genç kız, kâhya hayri’nin yardımıyla evden kaçarken modest petrovich mussorgsky’nin ‘a night on a bare mountain’ (1867) senfonik şiirindeki ‘pictures at an exibition : gnomus / gnome’ melodisi var.
üvey anne, neriman’ı tekrar ‘inhisarı altına almak için’ gelir ama biraz geç kaldı (romanda bu ve filmin sonundaki kaçırılma kısımları yok). nikâh kıyıldı bile. (nikâh memuru rolündeki zeki alpan, büyük olasılıkla sanatçıların makyajında yardımcı olmuştur.)
asıl debelenme bundan sonra başlıyor. çünkü sorun artık ‘maddi veya kanuni’ değil ‘hissi’. ömer, perişan haldeki genç kızı beğenmez ve bilinmeyen bir yere (romanda mısır’a) gitmek üzere evi terk eder. (dahası, aylar sonra resmini isteyen eşine ‘kendinizi yalnız hissetmemeniz için’ diyerek bir maymun resmi gönderiyor.) belki ‘tesadüf’, feridun bey’in bursa’da bindiği ve ömer’i eskişehir’deki evden götüren taksilerin plakaları aynı ; t. 4523.
şaziye hanım, kendini toplaması için neriman’ı şetaret bacı ile sayfiyeye (romanda madam sürvik’le isviçre’nin vaud kantonunda leysin köyüne) gönderir. burada genç kız iyileşip güzelleşiyor. avukat feridun bey’e mektup yazarken ‘the pearl fishers’ (1863) (georges bizet) ; defile sırasında “c’est Ècrit dans le ciel” (1960) (bob azzam) ; beyoğlu’ndaki alış verişte, elbette, “beyoğlu’nda gezersin” ; başında kitaplar, ‘yürüyüş egzersizi’ yaparken ta 1920-30’lardan ‘hatırla ey peri’ (muhlis s. ezgi) ; otel odası ve (şarkıya uygun bir şekilde güneş altındaki) emirgân korusunda hayranı bülent’in kırmızı (öyle söylüyor) karanfilleriyle ‘o sole mio’ (1898) (eduardo di capua / giovanni capurro) ; büyükada’daki lokantada sırnaşık aşığına evli olduğunu söylerken ‘torna a surriento’ (1902) (ernesto de curtis) melodileri var.
bülent soysal..romanda hukuk son sınıf öğrencisi ve soyadı, özellikle 60 ve 70’leri bilenler için şaşırtıcı olabilir ; demirel. (dayı ekrem’in soyadı ise ; baykal.) büyük bir rastlantı ile ömer’in arkadaşı. (adları yer mi değiştirmeliydi.) neriman’ın sevgisini kazanmak için komik bir şekilde çekişirler. maymun sütü bile içiyorlar. tarabya otelini seyrettiğimiz şale bahçesi ne güzeldi. kitapta, filmde olmayan biri var ; nezihe hanım. neriman’a çok yardımı dokunur.
şaziye hanım’ın ölümü genç evlileri tekrar bir araya getiriyor. ama, neriman o kadar güzel ki ömer onun karısı olduğunu anlamıyor bile.
filmin sonunda ‘manha de carnaval’ (1959) (luiz bonfà / antonio maria) melodisi ve nikâhtan 6 ay (romanda 3 yıl) sonra balayına çıkabilen evliler..
ömer ; “beni affet neriman. sana karşı çok haksızlık ettim.”
neriman ; “hadi, derhal köşke gidiyoruz. seni daha ilk günden sevmiştim..”
flaş flaş olmuş, dallas dizisinden beter olmuş. kimi alkolik olmuş, kimi karısını boşamış bir başkasıyla evlenmiş, kimi çocuk doğurmuş, kimi kız mutlu olsun diye adam terk etmiş, kimi avukatla evlenmiş falan olmuş filan olmuş.
