türk insanı tarafından yanlış bilinen bir hadise olduğunu açıklamakla başlamak istiyorum.
şimdi kültürün tanımına bakıldığnda hatta şuuru yerinde olan her türk insanına bunu sorduğumuzda alacağımız cevapların büyük yüzdesini hangisi alır?
evet, o cevap. çok okuyan çok gezen ve çok araştıran insanlar kültürlü insanlardır. peki öyle mi? elbette hayır.
kültür, kişinin toplumdaki çoğu insandan kendini farklı kılan elementlerin kaynağıdır. nedir bu kaynak? ailenin yaşadığı veya daha önce yaşadığı yer, dini, etnik kökeni falan filandır. yani ankara - sincan'da yaşayan ve zalım olarak nitelendirdiğimiz insanlar, (ama gerçekten zalımlar) kültürünü bizden daha iyi yaşayan insanlardır aslında. ama kültürün mukayese değişkeni olarak kullanılması, bilime de insaniyete de aykırı bir olaydır.
dünyanın hatta uzayın her yerinde her zaman geçerli olan kaidelerin farkında olmaktır.
her yerde geçerli olan ahlakı tanımak ve ona yaklaşmaya çalışmaktır.
lokal şartlanmalardan etkilenmeden yaşayabilmektir.
türkiye'de becerilebilindiği taktirde kişiyi diğer insanlardan en rahat ayırt eden unsurdur. aslında seviye olarak değerlendirmezsek, türkiye'de kültürlü olmak, avrupa'da kültürlü olmaktan daha kolaydır, çünkü çan düşüktür. zira mısır piramitleri'nin türkiye'den nasıl kaçırıldığını anlatan tarih öğretmenlerinin barındığı bir ülkedir, benim yedi bin yedi yüz yetmiş yedi tane tarihe geçmiş insan yetiştirmiş memleketim.
"kültürsüz insan yoktur, eğitimsiz insan vardır." diyerek konuya açıklık getirmek isterim. aksi takdirde her birimizin sahip olduğu bazı toplumsal değerler vardır. dağdaki insan da bir kültürün içindedir, şehrin göbeğindeki de. bu ayrımı iyi yapmak gerekir. bazı tikiler kendilerine göre görgü kurallarından bi haber olan insanları hemencecik etiketleyiverirler: "kültürsüz, nolucak!" diye. asıl sensin ulan kültürsüz, cahilin önde gideni! öğren de gel.
türkiyede yalnız kalmak,konuşacak bir konu bulamamak demektir.insanı ruh hastası yapar. kimse şimdi:"türkiyede yaşam şartları zor.insanlar kendilerini geliştirmeye vakit ayıramıyorlar" demesin. zenginler daha da kültürsüz bu ülkede. bilgilenmekten korkan bir halk var bu topraklarda.
yanlış da olsa toplumda kabul görmüş bir kavramdır. zannımca sosyoloji, kültür tarihi yahut antropoloji vizesine iyi çalışmış yazarımızın aklına gelmiştir.
içerisinde bulunduğumuz coğrafya hasebiyle, üzerinde net bir tanım yapabilmek güç..
her şeyden önce kültür: bir var olma sevdası; doğaya diz çöktürme gayretinin, yüzyıllardır süre gelen materyalist uzantısıdır.
ancak, ekseri maiyetinden sıyırıp bireysel anlamına baktığımızda, kültürlü insan/kişi nedir?
bu kavramın içerisine döşenecek tanım tümden mental faktörlerle bağlantılıdır. kültürlü insan dendiğinde, gözlük takıp, kütüphanede akşamdan sabaha kitap karıştırıp, evinden çıkmayan insan akla gelmemelidir. en kaba deyiş ile bu kişi, inektir.
en baştan hata yapmaktadır. kültürü içerisinde bulunduğumuz bilişim çağında, salt kitaplarda aramak basiretsizliktir.. gezmek görmek de yetersizdir. filmler, ansiklopediler, bireysel edim ve deneyimler, belgesel filmleri, tanışılan insanlar, gidilen yerler, farklı müzik beğeniş düzeyi..
hepsi son tangoda kültürü oluşturur. nihai hedefte ise, bunu yaşam stratejisi haline sokabilmek önemlidir. öğrenilenleri hayatta uygulayabilmek, sentez yapmak gerekir. tüm bu noktaları aşan kişi, çıkanları içerisinde bulunduğu toplumun faydasına kullanmasını biliyorsa, ileri vadede entelektüel olmuş demektir.
kültürlü kişilerin dağarcıklarının yüksek oluşuna binaen, haklarındaki absürd tanımların ardını, derin bir eziklik ve kompleksel dışavurum oluşturur. ondandır ki, kültürlü veya entel denecek kişinin kibirli olması gerekir. kibri ile ezmeli; görgü, oturuş, kalkış ve bilgisi ile parmak ısırtmalıdır. açmazı ancak, bu tutumlarla aşabiliriz..
hem kibirli hem kültürlü olan kimseler, bulunmaz nimet, gazoz ağaçlarıdırlar. bunu harmanlamak esas etiktir. zira, düzeysizlik ve aymazlığın kol gezdiği toplumda, birilerinin zayıfları ezmeleri, hakir görmeleri gerekir ki; insanlık silkelensin, rekabet artsın.
kültürlü olmak konusunda en çok bilinen yanlış okumuş olmanın kültürlü olmakla aynı anlamı taşıdığı sanısıdır. kültürlü olmak evet okumayı gerektirir bu yadsınamaz bir gerçek ancak okumayıp da kültürlü olan yok mudur? çokça var. etik kurallara, geleneklere, toplumsal kural ve düşüncelere bağlıysan, insanlara nasıl davranılması gerektiğini biliyor ve içinde bulunduğun duruma göre hareket edebiliyorsan evet kültürlüsündür.
ancak şunu söylemek gerekir; toplumun kural ve düşüncelerinden kasıt; büyüklere saygı göstermek gibi şeyler ve hayat akışındaki temel davranışları uygulayabilmektir. bir de tatlı kaşığı şurada olmalıyı bilmek salt kültürlü olmak değildir.
kesin bir tanımı yoktur. kimine göre yabancı müzik dinlemek, tiyatrolara gitmek, best seller olan kitapları okumak, ödüllü filmleri izlemek vs vs olabilir.
(bkz: popüler kültürlü olmak)
bazılarının düşündüğü gibi doğup büyünen şehirle hiç bir alakası yoktur. tamamiyle bir şeye duyulan araştırma isteği, o konuda sahip olunan bilgiyle alakalıdır.
sorarsınız ki bu yargıya nereden vardım. eskiden bizim bir hocamız vardı. çok görgüsüz, insanları tersleyen bir hocaydı doğrusu. öğretmenlere saygım sonsuz ama onda bir şey vardı açıkçası. okula ilk geldiği gün sınıftaki herkese teker teker nereli olduklarını sormuştu. cevaplar genellikle erzurum, kütahya, mardin ve benzeriydi. hoca böyle cevap veren bizlere gülerek 'ben de istanbulluyum, yani kültürlüyüm.' diyordu. akşam babama sormuştum, baba istanbulluyu erzurumludan üstün tutan nedir diye. şehirler arasında fark olabilir, ama insanlar arasında fark yok dedi. keşke istanbullu olsam diye düşündüm içten içe. ama büyüdükçe değişti bu yargı. çünkü bir gün o hocanın da aslında diyarbakırlı olduğu ortaya çıktı. şehirli ya da köylü olmanın kültürle alakası olmadığını anladım sonra, iş yalnızca kafadaydı. *
ama ülkemizde bilgili olmak ile kültürlü olmak karıştırılmaktadır. bir insan rezil rüsva bir yaşam tarzına sahip olsa da bu onun kültürüdür. ya da çok bilgili, sanatsal bir yaşam tarzı olsa, bu da onun kültürüdür. ayrıca neredeyse bütün ırklar ve milletler farklı kültürlere sahiptir.
