islamiyetten sonra türk edebiyatının ilk eseridir. yusuf has hacip tarafından bilim dilinin arapça, edebiyat dilinin farsça olarak yaygın kullanıldığı dönemde türkçe yazılmıştır.
genel olarak, toplumun ve devletin mutlu ve huzurlu olabilmesi için gerekli olan kurallardan bahseder.
anlamı mutluluk veren bilgi olan , islamiyet etkisinde gelişen türk edebiyatına geçiş eserlerinden biridir. 11 yy da yusuf has hacip tarafından yazılmıştır.
Mutlu Olma Bilgisi anlamına gelen Kutadgu Bilig, insana her iki dünyada da tam manasıyla kutlu olmak için gereken yolu göstermek amacıyla kaleme alınmıştır. Birbirleriyle çok sıkı bağlı olan birey, toplum ve devlet hayatının ideal bir şekilde düzenlenmesi için gereken anlayış, bilgi ve erdemlerin ne olduğu; bunların ne şekilde elde edileceği ve nasıl kullanılacağı üzerinde duran şair-düşünür, bununla kendi devrinde gündelik hayatın üstüne yükselenlerin düşüncelerine tercüman olmuştur. Ama o, iyi olmaları için mevki sahiplerine tatsız mecazlarla ahlak dersi veren kuru bir öğütçü değildir. Yusuf Has Hacib, bu eseriyle insan hayatının anlamını çözümleyen ve kişiye, toplumun, dolayısıyla da devletin içindeki görevini saptayan bir felsefe, bir hayat felsefesi sistemi kurmuştur.
1069 yılında Yusuf Has Hacip tarafından mesnevi tarzda yazılmş bir eserdir. en büyük özelliklerinden biri de devletin nasıl olması gerektiğini anlatmasından dolayı ilk siyasetname olarak anılması ve didaktik bir yanı bulunmasıdır.
mesnevi biçiminde,aruzun 'feülün feülün feülün feül' kalıbı ile yazılmıştır.
eserde;
köni törü(doğrusal yasa,adalet)
kut(devlet,mutluluk)
ukuş(akıl,us)
akıbet(kanaat,hayat sonu) olmak üzere dört ilke üzerinde kurulu kutadagu bilig de bunlar şu kişlerle somutlaştırlımıştır;
kün togdı(hakan)-dogruluk,yanlış olmayan yasa
ay toldı(vezir)-mutlulk
ögdülmiş(vezirin oğlu)-akıl ,anlayış
odgurmış(vezirin kardeşi)-hayat sonu,akıbet,ahiret...
"Kitap adını Kutadgu Bilig koydum; okuyana kutlu olsun , elinden tutsun diye.
Ben sözümü söyledim ve kitabımı yazdım. Bu kitap elini uzatıp her iki dünyayı da tutan bir eldir. Kişi her iki dünyayı devletle edlinde tutarsa kutlu olur.
Bu sözüm doğru ve dürüsttür."
mesnevi tarzında yazılan ilk eserdir. ayrıca islamiyet'in etkisiyle yzılan ilk eserdir. eserin dili oldukça sadeir. arapça ve farsça sözcükler dile tam girmediği için az sayıdadır. hükümdar, tabgaç buğra kara han'a sunulmuştur. eser hükümdara sunulduktan sonra balasagunlu yusuf, has hacipliğe (hükümdarın baş danışmanı) getirilmiş ve adı yusuf has hacip olmuştur.
kutlu bilgi anlamına gelir. yusuf has hacip tarafından 11. yy ' da , çagatay türkçesi ile yazılmıştır.
eser 1069 yılında tamamlanmıştır.
ilklerin babasıdır.açıklayayım;
islamiyet etkisindeki ilk eser
aruzla yazılan ilk eser
ilk didaktik şiir
ilk alegorik şiir
ilk siyasetname
ilk mesnevi
ayrıca 6645 beyit, 173 dörtlükten oluşup dili yalındır.
bunlar göçebe millet ilim, irfan, siyaset gibi mevzularda birşey bilmezler tek anladıkları şey savaşmak diyen zihniyete okkalı bir tokat gibi gelen eser. ayrıca karahanlı türkçesi derslerinin vazgeçilmezi.
