ayni kaynaktan cikip birbirinden uzaga gonderilen atom alti parcaciklar arasinda olusan bag ya da korelasyon. einstein'in "spooky action at a distance" diyerek dalga gectigi fakat sonradan gercekligi deneylerle kanitlanan olay. bu bag sayesinde bir fotonun veya elektronun durumu olculdugunde ayni anda ondan kilometrelerce uzaktaki esinin durumu tam tersi oluyor. kilometrelerce uzaklik bir yana bu iki parcacik arasindaki mesafe evrenin capi kadar olsa bile durum yine degismiyor.
bu durum isiktan hizli bilgi aktarimini saglamiyor cunku bilgiyi aktarirken isik hizina takilan klasik yontemleri kulanmak zorundayiz. rastgele olusan kuantum durumlari vasitasiyla zamandan bagimsiz sekilde mesafeler arasinda anlamli mesaj alisverisleri gerceklestirmek imkansiz.
buna ragmen dolaniklik diye bir gercek var ve defalarca test edildi. elektron ve foton gibi parcaciklar zamanda ozgurce hareket edebiliyor. bu sayede ayni anda evrenin her yerine olabiliyorlar ve o anda olasi tum ozelliklere ayni anda sahip oluyorlar. bu sag duyumuza aykiri olsa da gercegi degistirmiyor. bizler bu gercekten faydalanip zamanda yolculuk edemiyor ve isik hizindan hizli mesaj iletemiyoruz.
tanrilar bize tadini bilmedigimiz bir elma sekeri gosteriyor ama isirmamiza izin vermiyor. durum aslinda tam olarak bu. yine de bizler var oldukca o kirmizi elmayi yemeye calismaktan vazgecmeyecegiz.
iki elektron parçası ışık yılı uzaklıkta olsa dahi birbirlerini etkileyebilirler. Bu sayede birbirinden ışık yılı kadar uzak olan bir elektron kendi çevresi etrafında sağa dönerken diğer bir elektron parçası sola dönecektir.
Kuantum fiziğine göre iki benzer parçacık birbiri ile eşzamanlılığa sahiptir. Bu parçacıklar ayrı yerlerde birbirinden eşzamanlı olarak etkilenirler. iki elektron parçası ışık yılı uzaklıkta olsa dahi birbirlerini etkileyebilirler.
yani konuşurken sesinizdeki bir titreşim evrenin bir ucundaki bir yıldızı etkileyebilir.
birbirinden fiziksel olarak uzaklaştırılan iki eş parçacığın, birbirlerinin kuantum durumundan etkilenmesi. bu şekilde, birinin durumunu değiştirdiğinizde, uzaktakinin durumunu da onu görmeden bilebilirsiniz.
makro boyutta örnek verilebilir. tabi ki kuantum dünyasında olanla tamamen aynı değil, ama bir fikir oluşturabilir kafalarda. uzakta yaşayan bir arkadaşınıza bir çift ayakkabının sağ tekini yolladınız. arkadaşınız kutuyu açıp sağ ayakkabıyı gördüğünde, sizde kalanın ayakkabının sol teki olduğunu görmese de bilecektir. işte durum buna benzer. bir parçacığın +1/2 spinle döndüğünü gözleyebilirseniz, diğer parçacığın -1/2 ile döneceğini görmeseniz de bilirsiniz.
dolanıklığın ışık hızıyla iletişimi sağlayıp sağlamayacağı tartışılsa da, şu anki şartlarda sağlamayacağını biliyoruz, çünkü bu şekilde bilgi iletimi rastgeledir. her istediğiniz bilgiyi ışık hızında iletemiyorsunuz. parçacık bulunacağı kuantum durumunu rastgele belirliyor. ayrıca ışık hızında mesaj yollayabilseniz bile, mesajı çözmek için kullanılacak tüm sistemler ışık hızından yavaş çalışacağından amacınıza ulaşmanız yine mümkün olmayacaktır.
kemal sunal'ın iyi aile çocuğu filminde işlenmiştir.
kemal sunal ikiz olarak oynar filmde. ikiz kardeşlerden biri dayak yiyince ötekinin de canı yanar. ikizlerden biri bir kızla aşna fişne yapınca ikizin diğeri de zevki deryalara yelken açar. muahah.
ve ayrıca;
(bkz: epr paradoksu)
Eğer saçmalamıyorsam günün birinde gezegenler arası hatta yıldızlar arası anlık olarak haberleşmemizi sağlayacak olan hede höde tıpkı bilimkurgu filmlerinde olduğu gibi.
iki parçacığın uzayda eş zamanlılığı olması durumudur. iki parçacık, dünyanın farklı yerlerinde de bulunsalar, birbirlerini eşzamanlılık konusunda etkilerler.
aslında çok tuhaf bir fenomen la. düşünsene, biz normalde evrenin hız sınırını ışık hızı diye biliyoruz. yani elimizdeki iki parçacıktan birini 1 ışık yılı uzağa götürüp orada parçacığın dönüş yönünü değiştirdiğimiz zaman, bu iki parçacık eş zamanlı olarak birbirini etkiliyor, yani o aradaki 1 ışık yıllık mesafe ortadan kalkıyor.
ışınlanma filan traş da, muhtemelen haberleşmede çok işe yarayacak bu dolanıklık kavramı, özellikle uzak mesafelere gönderilen uzay araçları ile haberleşmenin eş zamanlı olması, internetin eş zamanlı olması filan, haberleşmede çığır açar. şu an nasıl fiberoptik internetin hızlı olduğunu düşünüyoruz, quantum dolanık internet filan çıkar ileride. aha buraya yazıyorum.
Eğer bir gün yıldızlar arası bir medeniyet seviyesine ulaşırsak muhtemelen kullanacağımız haberleşme yöntemi olacaktır. Ve eğer evrende bizden gelişmiş bir medeniyet varsa muhtemelen bu şekilde haberleşiyorlardır. Uzaylılara radyo sinyali yollamak çok da pratik bir şey değil.
Edit başlığa daha önce de benzer şeyler yazmışım her neyse...
Hani 11.sınıf kimyasında kuantum atom sayıları konusunu işliyorduk ya.
Orda spin kuantum sayısı vardı. Spin kuantum sayısı bize Elektronun saaat yönünde mi yoksa saatin tersi yönünde mi döndüğü söyler.
Kuantum dolanıklığında anlamak için aynı orbitaldeki iki elektonu ayırıyoruz. Aralarına binlerce kilometre mesafe girmesine rağmen ikisi de dönme yönlerine aynen devam ediyorlar. Einstein da bu iki elektronun haberleştiğini düşünerek ileride ışınlanmanın mümkün olabileceğini söylüyor. Bu kadar basittir kuantum dolanıklığı.
