idealizmin başlangıcı I..Ö. VI. yüzyıla, ilkçağ Yunan felsefesinde Ksenophanes'e değin uzanır. Ksenophanes , çok olanı Bir'e indirgemiş ve bu Bir'i "tüm düşünme" olarak belirlemiştir. Ksenophanes'in öğretisi günümüzde metafıziğin kurucusu olarak gösterilen öğrencisi Parmenides 'in kurduğu Elea Okulu eliyle daha bir gelişim göstermiştir: "Varlık, değişmez ve birdir; özne ve nesne bir ve aynıdır."
tanrının her şeyi gördüğünü ve duyduğunu ancak nefes almadığını belirtmiştir. herşeyin ebedi olduğunu düşünürdü. 100 yıla yakın yaşadığı ve bütün çocuklarının ölümlerini gördüğü ve onları kendisinin gömdüğü söylenir.
Sokrates öncesi düşünürlerden bir tanesi olan Ksenophanes Kolophonlu'dur (şimdiki izmir-Değirmendere). Geleneklere, dolayısıyla da Yunan sporcularının yüceltilmesine, kehanetlere ve özellikle de halkının insan biçimli çoktanrıcılık anlayışına karşı çıkmıştır.
iyi laf etmiş reistir.
"Eğer öküzlerin, atların ve aslanların elleri olsaydı ve onlar elleriyle insanlar gibi resim yapmasını ve sanat eserleri meydana getirmesini bilselerdi, atlar tanrıların biçimlerini atlarınkine, öküzler öküzlerinkine benzer çizerlerdi ve onların herbirine de kendi türlerine uygun bedenler verirlerdi." "Habeşler tanrıların kara ve basık burunlu, Trakyalılar ise mavi gözlü ve kızıl saçlı olduklarını söylerler." (B15,16)
Ksenofanes... Felsefeye Tektanrı fikrini sokan adam. Varlık, birdir, tektir. Tektanrı tarafından yönetilir.
Bu tanrı eksiksizdir. görür, işitir, anlar, bilir. insana benzemez. Hareket etmez. Bölünmez. Her şeyi düşüncesiyle idare eder. Fakat bu düşünürün nazarında evrenle tanrı aynı şeydi. Panteizm yani tümtanrızılık meselesi. Epey yol almış ama menzile varamamış yolculardan biri. Ne de olsa fetret devrinin adamı.
tanrının insan şeklindeki tasviriyle alay etmistir.dusuncelerimizin mutlak olamayacagi, hep bir yanılma unsuru bulunduracaklarini belirtir. ona göre bilgilerimiz esasen sanidan olusurlar ve yerlerini başka bir gerçeğe bırakabilirler . zamanının oldukça ilerisinde bir dehadır .
hepsini tanrılara yükledi homeros ve hesiodes
ne kadar ayıp ve kusur varsa insan gözünde
çalma, zina etme ve yalan söyleme.
fakat fâniler doğar sanıyor tanrıları
ve kendileri gibi şekilleri, sesleri, kıyafetleri olur
elleri olsaydı öküzlerin, atların ve arslanların
yahut insan gibi iş ve resim yapabilselerdi:
atlar atlara, öküzler öküzlere benzer
suretler çizer, tanrılar tasavvur ederlerdi
herbiri kendine benzer şekilde
habeşler kendi tanrılarını basık burunlu ve siyah
trakyalılar gök gözlü ve kızıl saçlı sanmakta ( )
tek bir ilah vardır, bütün tanrılar ve insanlardan yüce
ne şeklen insanlara benzer, ne fikren
mutlak görme, mutlak işitme, mutlak düşünmedir o.
yaşadığı dönemdeki insanların tanrıları hakkındaki görüşlere karşı çıkan filozof. ayrıca evrene de ilgi duymuştur ama pek fazla değil. dünyanın düz olduğunu, güneşin gökyüzünde bir doğru üzerinde hareket ediyor olduğunu ve her hece batıda bir hendeğe düştüğünü, ertesi sabah ise doğudan yeni bir güneş doğduğunu düşünür.
