Malum, ülkemiz deprem kuşağının önemli bir merkezinde yer almaktadır. Neredeyse türkiye'nin iç anadolu konya yöresi ve güneydoğu anadolu bölgesi dışında kalan diğer bütün ksımları birinci ve ikinci derece deprem bölgesi kapsamındadır. Hal böyle olunca binaların ana taşıyıcı elemanları depreme karşı dayanıklı olacak şekilde boyutlandırılmalıdır. Bu bir ek özellik değil (yani lükse kaçma gibi), olması gereken yani zorunludur. 1999 depremi ve öncesi yaşanan afetler bizlere göstermiştir ki, türkiye'deki yapı stoğu maalesef depreme karşı yeterli güvenliğe sahip değildir.
1999 depremi sonrasında, artarak devam eden konut ihtiyacı nedeniyle bir çok bina inşaa edilmiştir. Bu noktada, devreye pazarlama teknikleri girerek inşaası tamamlanmış olan konutların satışı türlü türlü reklam kampanyaları ile ilgi odağı haline getirilmiştir. Ortada yakın zamanda yaşanan deprem gerçeği de olunca satış kampanyalarında söylenen yalanların önünü kimse alamamıştır. Zira vatandaş inşaat mühendisi değildir ki bütün yalanları bilsin ve ona göre karar versin. isterseniz bu yalanlara bir kaç örnek verelim;
Reklam 1;
" Radye jeneral temellerle güçlendirilmiş, depreme karşı dayanıklı konutlar..."
Yazarlarımız arasında inşaat mühendisi olan varsa bilir, temel tipleri, yapının üzerinde oturduğu zeminin karakteristiğine bağlı olarak belirlenir. Eğer zemin sağlam değilse, üst yapıdan gelen yükleri aktarmak için daha geniş temellere ihtiyaç duyulur. Tüm yapının altına döşeme gibi kalın bir temel yapılırsa, yapılan temelin adı "radye" temel olur. Aslında radye jeneral temel diye bir temel tipi asla yoktur. isimsel hatanın yanında bu temel tipi ile projelendirilmiş yapıların depremde asla yıkılmayacağı anlayışı da büyük bir yalandır. Doğru bir şekilde hesaplanmamış her yapı depremde yıkılacaktır. Çünkü binalar sadece temellerinden ibaret değildir. Çerçeve dediğimiz sistemi oluşturan kolonlar ve kirişler yapının ana taşıyıcı elemanlarıdır. Bu elemanların, ihtiyaçları karşılayacak şekilde boyutlandırılmaması yani yetereli güvenliğe sahip olmaması binanın göçme durumuna erişmesi ile son bulur.
Reklam 2;
"Deprem dede diyor ki; 10 şiddetindeki depremlere bile dayanan hede hödö binaları..."
Okuduğunuz bu reklam, bir zamanlar kandilli rasathanesinin müdürü ahmet mete ışıkara'nın bir firmanın yaptığı binaların reklamında kullandığı sözleri içermektedir. Durumun vahim tarafı, bu işi yapanın bir bilim adamı olmasıdır. Asıl uzmanlık alanı asla inşaat mühendisliği olmayan bu zat, birilerinin pazarlama ihtiyaçları nedeniyle bilim adamlığına gölge düşürmüştür. Aldığı ünvanı asla haketmediği ve insanları yanıltmayı para kazanma amacıyla görev edindiği görülmektedir. Neden mi? Dünyanın hiç bir yerinde 10 şiddetinde bir deprem olamaz. Bunun olması durumunda yer yüzünde taş üstünde taş kalmaz idi. Ayrıca, yapılar projelendirilirken yapının inşaa edileceği yerin depremselliğine bağlı olarak bir takım ivme değerleri kullanılır. ivme değeri demek deprem esnasında yer hareketlerinin bir itki kuvveti oluşturacak şekilde hareket etmesi anlamını taşır. Prensip basittir, F=M*A. yer kabuğunun atım ivmesi, yapılara sahip oldukları kütle oranında kuvvet uygularak. Örnek vermek gerekirse, istanbul, birinci derece deprem bölgesindedir. Deprem yönetmeliği gereği istanbul'da yapılacak yapılarda uygulanan deprem ivmesi (etkin yer ivmesi) 0.4g kadardır. Yani, yer çekimi ivmesinin 0.4 katıdır (0.4*9.81= 3.924tsn^2/m). Görüldüğü gibi ortada ne 10 şiddeti ne de başka bir değer gezinmez. Bu reklam benim açımdan bir utanç kaynağıdır.
Reklam 3;
"Çelik malzeme kullanılarak depreme kesin çözüm sunan binalar..."
iŞte önemli yalanlardan biri daha. Çelik, betona göre çok daha sünek bir yapı malzemesidir. Bu süneklik (elastik davranış özelliği) çelik bir elemanın kendi boyunun 0.18 katına kadar uzaması ile anlatılabilir. Beton ise kendi boyunun yalnızca 0.005'i kadar ezilme kısalması göstermektedir. Ancak bu demek değildir ki, çelik bina ile yapılan binalar depremde asla yıkılmaz. Hesap kabulleri malzeme türüne göre değişkenlik gösterir. Fakat, tekrar etmekte yarar görüyorum, deprem yönetmeliğine göre boyutlandırılmamış veya yanlış boyutlandırılmış her türlü yapı, çelik veya beton farketmez, güçlü bir depremde yerle bir olur.
Gördüğünüz gibi sevgili yazarlar, bizler böylesi bir toplumda yaşamaktayız. Bir takım maddiyat gerekçeleri nedeniyle insan hayatının hiçe sayıldığı ve sürekli kandırılarak yaşadığımız bir dünyaya sahibiz. Hayat boyu çalışıp elde etmeye çalıştığımız yegane olgulardan en önemlisi bir ev sahibi olabilmektir. Ancak, insanların bu saf isteğinde bile birilerinin her zaman çıkarları olacaktır. Bu yalanlara inanmamak veya hiç olmamasını sağlamak için bilinçli bir topluma ihtiyacımız olduğu kesindir.
satıcının zamanında burayı bir kilo altına aldık dediği daireyi bir kilo altının güncel fiyatının iki katı bir fiyata itelemeye çalışması sonucu söylenen yalanlardır.
satıcı:
-zamanında burayı bir kilo altına aldık.
alıcı:
-tamam bir kilo altın vereyim anlaşalım.
satıcı:(afallayarak)
-a a amaa enflasyon...
alıcı:
-haklısın sen burayı aldığında altın bugünkü kadar değerli değildi.
