gerçeklere ve olaylara müdahale edemeyen, etse dahi yetersiz kalanların kendini savunma mekanizmasıdır. savunma mekanizması olması komplo teorisinin gerçek olmadığını göstermez. komplo gerçek ve gerçekleşmiş de olabilir. gerçekleştiği anda komplo olmaktan çıkar zaten. güçlü olanlar teorilerini kurar ve realize ederler, güçsüzler ise bahane bulmak ve kendi yetersizliğini saklamak için uydururlar da uydururlar.
örneğin,
- seçimi kim kazansa kaybedenin teorisi şu olmaktadır: belli ki, seçimden önce bir takım mahfillere gittiler ve icazet aldılar.
( halliyle ilgili mahfillerin milyonlarca seçmeni kendi destekledikleri parti, grup yahut adaya yönlendirme gücünün olduğu peşinen kabul edilir. bu noktadan sonra seçime gitmek sadece şekil şartı olmaktadır. )
-maçı kim kaybetse ilk dediği,hakem ve federayon rakip tarafından çoktan bağlanmıştır. ( haliyle kaybedeni ve kazananı baştan belli olan bir maç oynanmıştır. )
