Kendi kendini anlatmak hususunda büyük Fransız romancısı François Mauriac(Fıransuva Moriyak) daha başka şeyler söylüyor: Kendi kendini tahlilden kaçma, kendi nefsine karşı alâkasızlık, esir kampları çağının habercisidir." diyor. içimizden biri, kendi kendisini hiçe sayarsa başkaları nasıl değer verebilir? Kendi hayatına karşı ilgi duymayan, başkalarına karşı nasıl alâka hisseder? Kendisine kıymet vermeyen, kime kıymet verir? insanlığa, insan nev'ine mi? Evet, insan nev'ine yani mücerret bir mefhuma!
Kierkegaard (kigar) incil'in "Başkalarını da kendin gibi sev." Sözünü yorumlarken, "kendisini sevme" üzerinde ısrarla durur. Ölçü kendini sevmektir. Kendini seven, başkalarını da sever. Dikkat ediniz, başkalarını sevmeyenlerin hemen hepsi, kendilerinden nefret eden insanlardır. Nefislerini hor gördükleri için başkalarına da değer vermezler.
Doğu felsefesi, tanrı karşısında insanı, nefsi, çok hakir görmüştür. istibdat ve aile otoritesi de şahsiyeti ezici bir rol oynamıştır. Tanrı karşısında hiç, hükümdar karşısında kul, köle karşısında pısırık bir çocuk... işte doğu yüzyıllarca insanı böyle yetiştirmiş. Eğilmek, ezilmek, silinmek! Doğu'da yalnız tasavvuf "ben"e ulvî bir kıymet vermiş, onu tanrı'nın bir parçası saymıştır. Yunus, "ben"i parçalamış, vücudu hiçe saymıştır. Bu gün ruh ile bedenin bir olduğunu anlıyoruz. Psikoloji ve felsefe bunu gösteriyor. Ten ve can, en küçük iğne ucunda bir olduğunu bize duyurur. insan oğlunu iyi, kötü, güzel, çirkin bütün tezatları ve karışıklıkları ile bilmek. Romanlar ve romanlardan daha güzel, gerçek hatıralar işte bu işe yarar. Başkalarına ve kendimize yapmış olduğumuz ezaların başlıca sebebi, "insan" denilen şu meçhulü bilmeyişimiz değil midir? Kendimiz ve başkaları hakkında basma kalıp fikirlere göre hüküm veriyoruz.
Dünyada gerçek insan kadar bilinmeye değer başka ne vardır?
Mehmet kaplan
(Nesillerin Ruhu, dergah yay., ist. 1974.)
