1981 yılında Birleşmiş Milletler'in kararı çerçevesinde kuruldu. Amacı Kıbrıs'ta 1974 ve öncesi çatışmalarda ölen Türklerin ve Rumların yakınlarından DNA örnekleri toplamak ve bulunan kemiklerle eşleştirerek kimlik tespiti yapmak. Komite, Rumların Türk katliamına başladığı 1963'ten 1974 Kıbrıs Barış Harekatı'na kadar olan zamanda harekatta ve çatışmalarda kaybolan 2 Bine yakın Türk ve Rumu arıyor. Çalışmaları ise şu şekilde yapıyor:
- Komite, 1 Türk 1 Rum ve BM Temsilcisinden oluşuyor. Her karar ortak alınıyor.
- Mali işleyişi, Slovakya'nın başkenti Bratislava merkezli BM Kalkınma Programı (UNDP) yürütüyor.
- Ekipler, her iki toplumdan yapılan ihbarlar çerçevesinde hem KKTC hem rum kesiminde kazılar yapıyor.
- Bulunan kemikler Kıbrıs Adası'nı ikiye ayıran Birleşmiş Milletler denetimindeki ara bölgede kurulan antropoloji labaratuvarında bir araya getiriliyor.
- Ardından Rumlara ait Genetik araştırma enstitüsü'nde Rum ve Türk yakınlardan toplanan DNA'lar, kemiklerden alınan örneklerle karşılaştırılarak kimlik tespiti yapılıyor.
- Kayıtlara göre, 502'si Türk, 1.468'i Rum toplam 1970 kişi kayıp. Bugüne kadar 840 kişinin kemikleri bulunarak birleştirildi. 314'ünün kimliği tespit edildi ve kemikler defnedilmek üzere ailelerine verildi. 526 kişiye ait kemikler ise kimlik tespiti bekliyor.
Komitede ise son bir yıldır kriz yaşanmakta.
Sebebi ise Rum Genetik Araştırma Enstitüsü'nün binlerce kayıp yakınının DNA bilgilerini toplamasının ardından "DNA bilgilerini Türkler de dahil kimseyle paylaşmayız" direnişi. Duruma müdehale eden Birleşmiş Milletler enstitünün Rum müdürü Marios Kariolu'nun değiştirilmesini istedi ve kurumun sözleşmesini yenilemedi.Bu süreçte söyle yaşandı:
- Rum yönetimine bağlı Genetik Araştırma Enstitüsü'nde Birleşmiş Milletler çerçevesinde çalışan Türk ve Rum bilimadamlarına verilere ulaşımla ilgili zorluk çıkartılmaya başlandı.
- Birleşmiş Milletler, geçen kasım ayında rutin sözleşmesi sırasında enstitüye, veri kullanımında engel çıkartmaması şartı koydu ve aksi halde sözleşmeyi yenilemeyeceği uyarısı yaptı.
- Enstitü bu süreçte, Türk ve Rumlardan toplanan DNA verilerinin "kurumun malı" olduğunu ileri sürdü ve bilgileri vermeyeceği tehdidinde bukunmadı.
- Bir Türk, Bir Rum ve Birleşmiş Milletler'den gelen temsilciden oluşan komite, Rum üye Ilias Georgiadis'in de onayıyla DNA'ların iki toplumun ve komitenin malı olduğunu ilan etti. Enstitü'nün sözleşmesi yenilenmedi, BM DNA araştırması yapılması için komitenin de onayıyla ululararası ihaleye çıktı.
- DNA'ların komitenin malı olduğuna destek veren Rum üye Ilias Georgiadis, Rum yönetiminden gelen baskılar sonucunda sürprüz bir şekilde istifa etti. Rum yönetimi 5 ay boyunca atama yapmadı.
- Rum milliyetçi partiler, ihaleyi yeni bir şirketin alması halinde, DNA verilerinin verilmemesi çağrısında bulundu.
Rumların bu anlamsız tahrikeleri sonucu binlerce kemik ve bu kemikleri olası sahipleri kimlik tespiti yapılmasını bekliyor.
(Ömer Bilge, Hürriyet, 11.04.2012)
