Şirketlerin hukuki varlıklarını korumak şartıyla ekonomik faaliyetlerdeki bağımsızlıklarını kaybetmeleridir.Kartel anlaşması yapan şirketler, tüzel kişiliklerini korudukları halde piyasayı etkilemek üzere anlaşma yaptıkları konularda artık bağımsız hareket imkanından yararlanamazlar.
serbest rekabetin hakim olduğu ülkelerde, aynı iş dalında zirai, sinai veya ticari faaliyette bulunan rakip firmaların, rekabeti devam ettirmenin artık zararlı olmaya başladığı noktada, ortak çıkarlarına ters rekabeti önlemek amacıyla aralarında yaptıkları bir anlaşma.
Aynı üretim kolunda faaliyet gösteren birden fazla firmanın piyasayı etkilemek, yönlendirmek, fiyatların istenilen düzeyde tutulmasını sağlamak, bir tekel durumu yaratarak karlarını artırmak gibi amaçlarla tüzel kişiliklerini korumak şartıyla, birlikte hareket etmelerini öngören bir anlaşma çerçevesinde oluşturdukları birlik. Aynı malı üreten firmalardan oluşan kartele yatay kartel bir nihai malın üretimi için gerekli ara malları üreten tüm firmalardan oluşan kartele de dikey kartel denir.
firmaların bir grup olarak, karlılıklarını arttırmak için üretim miktarlarını azaltıp, fiyatları yükselterek oluşturdukları organizasyondur.
kartel, malın satış fiyatı üzerinden, satış bölgesi üzerinden ve üretim miktarı üzerinden oluşturulabilir. kartel oluşturulmadan önce bir kartel üst kurulu meydana getirilir. bu kurul, kartelin marjinal maliyeti(mc) ile satış fiyatını belirler.
oligopol piyasasında dengenin sağlandığı noktada, kartel belli bir miktar kadar toplam üretim yaparak kartelin marjinal maliyeti(mc) ile satış fiyatı arasında kalan alan kadar kar elde edilir.
her firmanın kartelin üretim miktarı içindeki payı, firmanın marjinal maliyet(mc) eğrisi ile kartelin marjinal maliyet(mc) eğrisinin kesiştiği noktada belirlenir. Bu üretim miktarı kartel fiyatından piyasada satılır. Firmaların kartel içinden elde edecekleri kar kendi ortalama maliyet(ac) eğrilerine göre belirlenir.
firmaların ortalama maliyet(ac) eğrileri kartelin satış fiyatına ne kadar yakınsa elde edilen kar o kadar az olur.
firmaların ortalama maliyet(ac) eğrileri kartelin satış fiyatına ne kadar uzaksa elde edilen kar o kadar fazla olur.
Aynı kulvardaki işletmelerin birleşerek tekel durumuna gelmesidir. Bu durum yeni girişimcilerin sektöre girmesini engellediği gibi rekabet ortadan kalktığı için sektörde pazarlanan mal, hizmet ya da düşüncenin fiyatı artar. Bu sebeple halk tarafından da istenmeyen bir boyut kazanır. Devlet bu durumu engellemek için rekabeti arttırıcı, cazip hale getirici yasalar çıkarmıştır. (bkz: 4054 nolu kanun Rekabetin korunması)
Birçok ülkede yasak olan ekonomik ve hukuki açıdan şirketlerin birleşmesi durumudur. Bu şekilde tekelcilik sağlanır ve ürün gereğinden yüksek fiyata satılır. Serbest piyasa ekonomisinin canlanmasına olanak sağlamaz. Hala gizli anlaşmalar şeklinde yapıldığı bilinmektedir.
