Karaciğer rahatsızlıklarını çoğu zaman ciddi bir durum olmadıkça farketmeyebiliriz. Ancak kan tahlili yaptırdığımızda kan tahlili sonucunu gözden geçirirken SGOT-AST ve SGPT-ALT değerleri bazı insanlarda yüksek çıkabilmektedir. Burda anlatacağımız bilgiler tamamen bilimsel veriler olduğu için SGOT-AST ve SGPT-ALT değerlerinizde anormal bir durum var ise mutlaka doktorunuza başvurunuz. Tıbbi destek almadan kesinlikle kendi yöntemlerinizle veya kulaktan dolma bilgilerle herhangi bir uygulamaya kalkışmayınız.
Karaciğer enzimleri; aminotransferazlar hücre içindeki kimyasal reaksiyonları katalizleyen enzimlerdir. Verici moleküldeki amino grubunu alıcı moleküle transfer ettiklerinden “amino tranferaz” olarak adlandırılmışlardır. Karaciğerde oluşan hasarın ilk belirleyicisi karaciğer hücreleri tarafından kana salınan enzimlerdir. Normal koşullarda bu enzimler karaciğer hücreleri tarafından depo edilmektedirler. Ancak karaciğer hücrelerinde meydana gelen hasar sonucu bu enzimler kana karışır ve kan testleri ile tesbit edilebilirler.
Karaciğere özgü olan ve karaciğer hasarını belirlemek için sıklıkla kullanılan enzimler aminotranferazlardır. Bunlar Aspartat aminotransferaz veya serum glütamik oksalasetik transaminaz (SGOT-AST) ve alanin aminotransferaz veya serum glütamik pirüvik asit transaminaz (SGPT-ALT) olarak bilinirler. Bu enzimler normalde karaciğer hücreleri olan hepatositlerde bulunurlar. Karaciğerde bir hasar meydana geldiğinde kana karışırlar ve kandaki seviyeleri yükselir.
SGOT-AST özellikle kas ve kalp kası hücrelerinde, daha az miktarda da böbrek, beyin, pankreas, akciğer, dalak hücrelerinde ve alyuvarlarda bulunur. Bu dokulardan herhangi birinde oluşan hasarda kandaki SGOT-AST düzeyi artmaktadır. Yani hem kas hastalıklarında hemde kalp krizinde bu enzimin kandaki düzeyi artmaktadır. Bu nedenle SGOT-AST karaciğerde oluşabilecek herhangi bir hasarda spesifik bir gösterge değildir. Buna karşılık SGPT-ALT öncelikle karaciğerde, daha az olarak da kalpte ve kaslarda bulunur. Bu nedenle SGPT-ALT ise karaciğer hastalıkları için SGOT-AST’a göre daha spesifiktir. Bu enzim karaciğer dışındaki dokulardada bulunabilmesine rağmen karaciğerde daha fazla konsantre edildiği için karaciğer hasarının daha spesifik bir göstergesidir. Hem SGOT-AST hemde SGPTALT enzimleri serumdan ölçülmektedir.
SGOT-AST normal düzeyi nedir?
SGOT-AST enziminin normal seviyesi 5 – 40 U/L”dir.
SGPT-ALT normal düzeyi nedir?
SGPT-ALT enziminin normal kan düzeyi ise 7 – 56 U/L”dir.
SGOT-AST ve SGPT-ALT Düzeyinin Artması Ne Demektir?
SGOT-AST ve SGPT-ALT düzeyleri her ne kadar karaciğer hastarının spesifik göstergeleri olsada başka dokulardada bulunabileceği için; artmış SGOT-ALT veya artmış SGPT-AST düzeyleri her zaman mutlaka karaciğer hasarı olduğunu göstermez. SGOT-AST ve SGPT-ALT seviyeleri hastanın klinik durumu ve şikayetleri ile birlikte değerlendirilmeli ve bu değerlendirme mutlaka bir doktor tarafından yapılmalıdır.
Bu enzimlerin düzeyleri karaciğer hasarı veya hastalığın prognozu (sağkalımı) ile mutlak korele değildir. Bu nedenle SGOT-AST ve SGPT-ALT düzeylerine bakarak karaciğerdeki hasarın derecesini belirlemek, yahut hastalığın gidişatı hakkında fikir yürütmek doğru değildir. Mesela “akut viral hepatit A” hastalarında karaciğer enzimleri (SGOT-AST ve SGPT-ALT) çok yüksek olduğu halde hastalar karaciğerde hiçbir kalıcı hasar olmaksızın iyileşmektedirler. Tam tersi şekilde “kronik hepatit C” hastalarında SGOT-AST ve SGPT-ALT düzeyleri düşük olmasına rağmen karaciğerdeki hasar beklenenin çok üzerinde olabilir. Hastalarda kronik karaciğer yetmezliği, Siroz gelişebilir.
Hangi Karaciğer Hastalıkları SGOT-AST ve SGPT-ALT Düzeylerini Yükseltir?
Yaygın hepatik nekroz durumunda yani çok sayıda karaciğer hücresinin (hepatosit) ölmesi durumunda kandaki SGOT-AST ve SGPT-ALT düzeyleri yükselir. Akut viral hepatitler (Hepatit A ve Hepatit B),belirgin karaciğer toksisitesi olan ilaçların kullanımı (asetaminofen-acetaminophen), kardiyovasküler kollaps (şok) durumlarında (ki bu durumda karaciğere gelen kan akımı azalacak ve karaciğer hücrelerinin beslenmesi bozulacaktır) karaciğer hücreleri hasar görecek ve kandaki transaminaz düzeyleri artacaktır.
Karaciğer enzimlerindeki hafif yüksekliklere sıklıkla rastanılmaktadır. Bu durum sağlıklı kişilerde görülebilir. ve biyokimya tetkiklerinden kaynaklanabilir. Bu durumda karaciğer fonksiyon testlerindeki yükseklik (SGOT-AST ve SGPT-ALT yüksekliği) normal değerin iki katını yada 100 U/L”yi aşmamaktadır.
SGOT-AST ve SGPT-ALT hafif yükselmelerin en sık sebeplerinden birisi karaciğerde yağlanmadır. Karaciğer yağlanmasının toplumdaki en sık sebebi ise alkol kullanımıdır. Bunun yanında şeker hastalığı (diabetes mellitus) ve şişmanlık (obezite) de karaciğerde yağlanmaya neden olabilmektedir. Kronik hepatit C hastalığıda SGOT-AST ve SGPT-ALT düzeylerindeki hafif yülselmelerin diğer bir sebebidir.
SGOT-AST ve SGPT-ALT Değerlerini Yükselten ilaçlar Nelerdir?
Birçok ilaç karaciğer enzimlerinde yükselmeye neden olabilir.
– Ağrı kesiciler: aspirin, asetaminofen, ibuprofen, naproxen, diclofenac, fenilbutazon (phenylbutazone)
– Psikotik ilaçlar: fenitoin (phenytoin), valproik asit (valproic acit), Karbamazepin (carbamazepine – tegretol) ve fenobarbital (phenobarbital)
ilaca bağlı karaciğer yüksekliklerinde, ilacı bıraktıktan sonra SGOT-AST ve SGPT-ALT seviyelerindeki yükseklik birkaç hafta veya birkaç ay içerisinde normale dönmektedir.
