Kaos karmaşa, karışıklık ve rastgele etkinlikler demek değildir. Kaos kuramı, sistem davranışını birden fazla olay, olgu ve etkenin aynı anda oluşan karşılıklı etkileşimi ile açıklar. Kaotik sistemlerde de belirli bir düzenlilik vardır, ancak bu düzenlilik olay, olgu ve etkenlerin sürekli karşılıklı etkileşimi ile her an yeni bir doğrultuda doğru yönelebilir. Sistemlerin davranışı, klasik Newtoncu yaklaşımın tersine, doğrusal (lineer) değildir.
Kaos kuramına özgü bir iki kavram, bu yaklaşımı anlayabilmek açısından oldukça önemlidir: Başlangıç koşulları ve bu koşullara aşırı duyarlılık. Bu olgu, bir sistemin başlangıç koşullarının bu sistemin daha sonraki davranışını büyük ölçüde etkiler. Buna Kaos kuramında "kelebek etkisi" de denir. Küçük ve önemsiz gibi görülen olay ve olgular sistemdeki değişkenlerin birbirinin etkisini yükseltmesi nedeniyle daha sonra sistem üzerinde derin bir etkiye sahip olabilir.
Diğer önemli bir kavram akışkanlık veya akışkanlığa aşırı duyarlılıktır. Bu sürekli değişimi ifade eder. Sistem içindeki değişkenler sürekli bir değişim ve akışkanlık halindedir. Bu akışkanlıktaki değişimlerde sistemin sonraki performansını derinden etkileyebilir.
Kaos kuramına şekil veren kavramların bir diğeri ise çekiciler veya çekim merkezleridir (attractors). Çekiciler, sistemdeki sürekli akışkanlık gösteren etken ve elementleri üzerine çekerek belirli bir düzen ve denge durumunun (geçici de olsa) ortaya çıkmasını sağlayan olgulardır.
Bütün bu içsel süreç ve etkenlerin yanı sıra, kaotik sistemler dışardan sürekli bir şok ve türbülansın etkisi altındadır. Kaotik sistemler dengeden uzaklaşmış sistemlerdir (far-from equilibrium). Bu dengeden uzaklaşmışlık, sistemleri iç ve dış küçük değişkenlere, etkilere, baskılara, değişimlere duyarlı hale getirerek sistemin kısa sürede büyük sıçramalar yaparak değişmesine ve dönüşmesine neden olabilir.
Sözün özü, kaotik durumlar doğrusal (lineer) değildir, gelecek geçmişte oluşmuş eğilimlerin devamı değildir, gelecek geçmişin dorusal bir kestirimi (yordaması) değildir, bugün olan küçük olaylar gelecekte yeni oluşumların ortaya çıkmasına neden olabilir. Dengeden uzaklaşmışlık durumu sistemin küçük değişikliklere duyarlılığını artırır.
DiNAMiK SiSTEMLER ve KAOS KURAMI - Prof. Dr. Hasan Şimşek
Orta Doğu Teknik Üniversitesi
içine gitmekten kaçınılması gereken durum. kaosun kalbine doğru dalacaksan içinden nasıl kurtulman gerektiğini de biliyor olmalısın, elbette kurtulmaya çabalarken ardında bırakacaklarını da.
bütün insanların evrenle beraber kaçtıkları şey. Bilim, felsefe, din, toplum, tanrı, dil ve daha bir sürü şeye baktığınızda bu kaostan kaçışın izlerine rastlarsınız.
Okumaktan keyif alınan ender yazarlardandır. Hatta başta gelir.
Bütün entrylerini tek tek okudum ve her gün yazsa da okusam diye bekliyorum.
Böylesi bir ortama bi kaç numara büyük geliyor ama iyi ki var.
saygılar usta...
