1. Dünya Savaşı'nda Osmanlı imparatorluğu'nun Rus imparatorluğu, daha sonra Britanya (Dunsterforce), Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti ve Merkezi Hazar Diktatörlüğü ile karşı karşıya geldikleri cepheye verilen isimdir. Kafkasya Cephesi, savaş sırasında Doğu Anadolu içlerine kadar genişlemiş, Trabzon, Bitlis, Muş ve Van şehirlerine kadar yayılmıştır. Kara harbi, Karadeniz Bölgesinde bulunan Osmanlı imparatorluğu deniz gücü ve Rus donanması tarafından desteklenmiştir.
Kafkas cephesi, diğer adıyla doğu cephesi, 1914 yılında Rus ordusunun saldırması ile, Enver Paşa yönetiminde Rusya'ya karşı açılan bir cephedir. Osmanlıların açtığı ilk cephedir. Aynı zamanda ilk taarruz cephesidir. Osmanlılar Kafkas cephesinde Ruslarla savaşmıştır ve Almanların kışkırtması üzerine bu cephe açılmıştır. Rusların saldırısından sonra Osmanlı karşı saldırıya geçmiştir.
Bu cephede savaş Rus ordularının Osmanlının sınırlarını geçmesiyle başlamıştır. Enver Paşa yönetimindeki 150 bin kişilik Osmanlı ordusu Sarıkamış harekatını başlatmıştır.
Cephenin Açılma Nedenleri
Rus kuvvetlerinin büyük bir kısmını Kafkasya'da tutup doğuya kaydırılmasını sağlamak ve Orta Doğu ve iran petrollerini Rusya'ya karşı korumak
ingiltere'nin Hindistan ile ilişkilerini kesip o bölgedeki Müslümanları ingiltere'ye karşı kışkırtmak
Orta Asya ve Azerbaycan Türkleriyle birleşerek Rusya'ya saldırmak
Osmanlı'nın 1878 Berlin Antlaşmasıyla kaybetmiş olduğu, Kars, Ardahan, Batum'u geri almak istemesi
Osmanlının Başarısız Olmasının Nedenleri
Savaşın iyi idare edilememesi
Bölgedeki Ermenilerin Türk köylerine saldırması ve oradaki Türkleri katletmesi
Kış şartlarının ağır olması ve hastalıkların ortaya çıkması
Osmanlı ordusunda gerekli hazırlıkların olmaması
Bölgenin ulaşım açısından zor olması
Ruslar 1916 da karşı saldırıya geçtiler ve Erzurum, Bitlis, Muş, Erzincan, Trabzon ve Van'ı alarak işgal ettiler.
Bu bölgedeki Ermeniler de Ruslara yardım edip bu bölgedeki Türklere saldırdılar. Bu toprak kayıpları ve bölgedeki karışıklık yüzünden Osmanlı hükumeti bölgedeki Ermenileri çıkarıp başka bir güvenli bölgeye sevk etmek için 1915'te Tehcir Kanun'unu çıkardı. Bu kanun sayesinde Ermeniler Suriye ve Lübnan gibi bölgelere zorunlu göç ettirildiler. Bu sırada Tuğgeneral olarak görev yapan Mustafa Kemal, 16. kolordu komutanı olarak görev aldı ve bu bölgedeki başarılı olmuştur. Mustafa Kemal bu bölgede kaybedilen Muş ve Bitlis'i Ruslardan geri almıştır. Bu cephedeki savaş Rusya'da bir ihtilal çıkması nedeniyle sona ermiş ve Rusya'da Çarlık yıkılmıştır. Başa geçen Bolşevikler Osmanlı ile Bret-Litowsk Anlaşmasını yaparak Osmanlının Berlin Anlaşmasıyla kaybettiklerini geri vermiştir.
Kafkas Cephesinin Sonuçları
Rusya yaptığı antlaşmayla savaştan geri çekildi ve Kars, Ardahan ve Batum'u halkın oylaması yapılması şartıyla Osmanlıya verdi.
Erzurum, Erzincan ve Trabzon Osmanlıda kaldı.
1. Dünya Savaşı uzadı.
Rusya'ya Çanakkale üzerinden yardım gidemedi ve Rusya'da ihtilal çıktı.
Mustafa Kemal'in tanınmasını ve Milli Mücadelenin lideri olmasını sağladı.
Doğu Anadolu'da yeniden Osmanlı hakimiyeti kuruldu
Yarım milyona yakın insan hayatını kaybetti
Kars ve Batum'u almak için yapılan Sarıkamış Harekatında 90.000 asker donarak şehit olmuştur.
Önemi
Osmanlının 1. Dünya Savaşında, başarısız olduğu halde toprak kazandığı tek cephedir.
Kafkasya cephesini sadece sarıkamış harekatından ibaret sanmak, 300.000 şehidimizin verildiği bu savaşları anlatmamak ecdada vefasızlık olur.
Tarihimizin çok önemli dönüm noktaları vardır. Bunlardan birisi de Kafkas Cephesidir. Sarıkamış da kaybedilen cephe ve Rusların işgal harekatı 5.5 ay Kop Dağı’nda, 16 ay da Harşit Vadisi’nde durduruldu. Kafkasya Cephesi çok geniş bir alanı kapsamakta. Doğu Karadeniz bölgesinden Giresun, Gümüşhane Doğu Anadolu Bölgesinden Erzincan, Bingöl, Muş Bölgelerini, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nden ise Van ve Bitlis’i kapsayan çok geniş bir alan. Rus orduları Doğu’dan Erzincan ve Kuzeyden Doğu Karadeniz bölgesini işgal ederek Harşit Vadisi ve Tirebolu’ya kadar gelmişlerdir. Tirebolu’dan Gümüşhane’ye kadar Harşit vadisinde 16 aya yakın bir mücadele olmuş ve çok ciddi çarpışmalar yaşanmış. Harşit Savunması’nın karargah merkezi ise Giresun Espiye ilçesi Arpacık köyüdür. Doğu Karadeniz Bölgesi’nin vilayet merkezi olan Trabzon işgal edildiği için, vilayet merkezi Ordu’ya taşınmıştır. Artvin, Rize, Trabzon bölgesindeki işgal yerlerinden kaçan sivil halk (Kadın,Çocuk ve yaşlılar) öncelikle Giresun ve ilçelerine sığınmış. Giresun halkı savaştan kaçan sivil halk ve muhacirlere kucak açmış. Giresun halkı bir taraftan Rusları Harşit’de durdurmaya çalışırken diğer taraftan muhacirlere sahip çıkıp onların açlık ve soğuktan ölmelerini önlemişlerdir. Birinci Dünya Savaşının Doğu cephesinde Erzurum'dan başlayarak Erzincan. Bayburt, Rize, Trabzon ve Tirebolu Harşıt çayına kadar bölgemizi 1916-1918 yıllarında yaklaşık 3 yıl işgal eden Rus ordusundan kaçan çoğu yaşlı kadın ve çocuklardan oluşan yaklaşık 2 milyon Türk halkı muhacirlik trajedisini yaşadığını biliyoruz.
1916 yılında başlayan Rus saldırılarında 6 Mart'ta Pazar ve Çayeli, 8 Mart'ta Rize, 26 Mart'ta Of, 14 Nisan'da Sürmene, 18 Nisan'da Trabzon işgale uğramıştır.
Vakfıkebir, Görele ve Çanakçı derelerinde mevzilerinde şehit düşen erkeklerin yerine kadınların almasıyla sapanı, süngüsüyle inanılmaz büyük direniş gösterildi. Ruslar 27 Temmuz'da Görele'yi işgal etti, Ordumuz düşmanın üstün silahlarıyla ancak 23 Ekim'de Harşıt Çayına kadar çekilmek zorunda kalmıştır. Rusların 5.5 ay Kop Dağı’nda durdurulması ve 9 bin 700 şehit verilmesi, 16 ay Harşit Vadisi’nde durdurulması ve binlerce şehit verilmesi gündeme gelmezse Kafkasya Cephesi tam olarak anlaşılamaz. Hele Kafkasya Cephesi’nden on binlerce Mehmetçiğin Sibirya Bölgesi’ne esir olarak götürülmesi kafkasya cephesinin tarihi gerçeklerindendir.
Ruslar, Ermeni ve Rum çetelerinin de yardımıyla işgal ettiği köylerimizi yakıp yıktılar, kıyılarımızı günlerce topa tuttular zırhlılarla Tirebolu Kasabasını bombaladılar
Harşıt savunma hattına çok yakın yürüme mesafesinde olan Tirebolu Kasabası, Rusların acımasız ve zalimce saldırılarından kaçan halkımızın ilk sığanacağı, barınacağı tek mekan oldu.
Ruslar geçmesin diye bir kadın milisimizin Harşıt nehri üzerindeki asma köprüyü uçurduğu söylenir
Milli kahramanımız Osman Ağa'nın Kara zıpkalı uşakları, H. Avni Beyi'n cesur yiğitleri eline süngü, kazma, sapanını alan gönüllü milislerimiz kahramanca çarpıştılar. Rusya ve Ermeni – Rum çetelerine geçit vermediler.
