Kafkasya ismi 19. yy'ın başından itibâren kullanılmaya başlanmıştır. Eski Arap coğrafyacıları burayı cebelül elsan şeklinde tanımlamışlardır. Kafkasya ismi Türk diline Kırzıoğlu'na göre 1856'dan sonra Ahmed Cevdet Paşa tarafından dâhil edilmiştir. Kapsama alanı zaman geçtikçe genişle(til)miştir.
Yunan kaynaklarında adige toplumunun ataları olarak zikredilen Kafkas terimi ilk önce sıradağların adı olarak kullanılmıştır. Buradan Rus diline "kavkaz" biçiminde geçmiştir. Kafkasya ile ilgili 19. yy. Öncesi osmanlı arşiv belgelerinde ve sair kaynak eserlerde Kafkasya adına rastlanmaz. Onun yerine Çerkesistan, kuban ve dağıstan gibi isimler yer alır. Osmanlı belgelerinde kafkasya adı ancak rusya tarafından bu bölgeye kavkaz adının verilmesinden sonra sıklıkla da 19. yy. başlarından itibâren görülmeye başlandı. Ruslar gürcistan, azerbaycan ve ermenistan bölgesini zakavkaz (kafkas ötesi), yerli ahâli ise "dağ ardı" şeklinde isimlendirmiştir.
19. Yy.'da kafkasya'da araştırma yapan çeşitli bilim adamları ve seyyahlar da eserlerinde kafkasya olarak kafkas dağları'nın üzerini ve kuzeyinde uzanan bölgeleri ifade etmişlerdir. Söz gelimi j. Klaproth, eserinin isminden anlaşılacağı üzere gürcistan'ı kafkasya kavramının dışına çıkarmıştı. Tolstoy, puşkin ve lermontov gibi 19. yy. Rus yazarları için de kafkasya; kafkas sıradağları'nın üzerinde ve kuzeyinde yer alan adigeler'in, karaçaylılar'ın, çeçenler'in osetler'in içlerinden hacı murad ve şeyh şamil gibi kahraman savaşçılar çıkarmış dağıstanlılar'ın yaşadığı romantik ve aynı zamanda korku verici ülkenin adıydı.
Kafkasya'dan; osmanlı kaynaklarında "mavera-yı kafkasya", avrupa kaynaklarında "transcaucasus", rus kaynaklarında ise "zakavkaz" olarak bahsedilir.
Kaynak: nedim ipek, 1864 kafkas göçü araştırmalarında kaynaklar ve yöntem sorunu.
